Depresyonu, üzüntü gibi duygulardan ayıran en önemli noktalardan biri günlük hayatı ciddi anlamda etkilemesi. Bir kişi depresyondayken üzgün, mutsuz ve enerjisiz hissedebiliyor ve her şeyi karanlık bir perde arkasından değerlendirir gibi umutsuzluğa kapılabiliyor.
Peki, bu duygular ve değişimler günlük hayatta tam olarak nasıl bir etki yaratıyor? Ya da depresyon sadece duyguları değiştiren bir sorun mu yoksa beden sağlığını çok farklı açılardan da etkiliyor olabilir mi?
Hem beden hem ruh sağlığını tehlikeye atan depresyonun vücutta nasıl değişikliklere yol açtığını, düşünceleri nasıl etkilediğini ve günlük hayatı nasıl zorlaştırdığını birlikte inceleyelim:
Depresyonun Beyin Üzerindeki Etkileri
Depresyona sebep olabilecek faktörlerden birinin de beynin kimyasındaki değişimler olduğunu biliniyor. Beyindeki nöronlar yani sinir hücreleri arasındaki iletişim kimyasının bozulmasının, depresyona katkıda bulunduğuna inanılıyor. Benzer şekilde, depresyonun beyni etkileyerek hormon dengelerini değiştirdiği ve sinir hücrelerinin çalışma sistemlerinde sorun yaratabildiği de düşünülüyor.
Tabii depresyonun sadece kimyasal bir dengesizliğin sonucu olduğunu söylemek de doğru değil. Ama burada kendini negatif bir şekilde besleyen bir döngü olduğunu görebiliyoruz.
Depresyon, Hangi Beyin Bölgelerini Nasıl Etkiler?
- Hipokampus: Hafızayı, öğrenmeyi ve yön bulmayı sağlayan kısım. Beynin hafıza merkezi olarak da bilinir ve bilgilerin uzun süreli hafızaya aktarılmasında rol alır. Düzgün çalışmadığı ya da hasar aldığı durumlarda hafıza sorunları, kısa süreli hafıza kayıpları ortaya çıkabilir.
- Talamus: Bir tür aktarım merkezi olan talamusun görevi sinirler aracılığıyla beynin dış tabakası olan serebral korteksten beyin sapına bilgi iletmek. Düzgün çalışmadığı ya da hasar aldığı durumlarda beyin motor fonksiyonlarında sorunlar, dikkat bozuklukları görülebilir.
- Amigdala: Öfke, endişe ya da korku gibi ani duyusal algıların yönetiminden sorumludur. Günlük hayatta karşılaşılabilecek ve stres oluşumunu tetikleyebilen tehditleri algılar ve değerlendirir. Savaş ya da kaç kararını verir. Anılar ile o anlarda hissedilen duyguları da ilişkilendirir. Düzgün çalışmadığı ya da hasar aldığı durumlarda sempatik sinir sisteminin aksiyonlarında sorunlar görülebilir; tehlike anında salgılanan dopamin, noradrenalin ve adrenalin gibi hormonların dengesi bozulabilir.
- Prefrontal korteksler: Bilişsel işlevleri kontrol eden en önemli kısımlardan biri. Ön beyin olarak da bilinir ve dikkati, dürtüleri, davranışları, duygusal tepkileri yönetir. Düzgün çalışmadığı ya da hasar aldığı durumlarda, kişilikte ve davranışlar da değişimler görülebilir.
Bunların yanında depresyon, merkezi sinir sisteminin mesajları iletmek için kullandığı nörotransmitterleri de etkileyebilir. Serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi ruh haliyle ilişkili olan nörotransmitterlerin seviyesini azaltarak kaygıyı artırabilir.
Depresyonun Sindirim Sistemi Üzerindeki Etkileri
- Depresyon iştahı ve yeme alışkanlıklarını değiştirebilir.
- Yeme bozukluklarına yol açarak aşırı yeme ve buna bağlı kilo alımı ya da iştahın kaybolması ve buna balı görülen hızlı kilo kaybına sebebiyet verebilir.
- Yaşlı yetişkinlerde yemeye karşı ani bir ilgi kaybı, geriatrik anoreksi adı verilen bir duruma da yol açabilir.
Bunlar sonucunda da:
- Aşırı kilo alımı obeziteye, tip 2 diyabet gibi kronik hastalıklara yol açabilir.
- Yeterli besin alamama durumu vücudun ihtiyaç duyduğu bileşenlerin eksik kalmasına ve sinir sistemi de dahil olmak üzere tüm vücut sistemlerinin etkilenmesine sebep olabilir.
- Çok ya da az yiyerek sağlıksız bir beslenme rutini izlemek; karın ağrıları, kramplar ve kabızlık gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarını tetikleyebilir.
Depresyonun Kalp Sağlığına Etkileri
- Depresyon kan damarlarını sıkıştıran ve kanın akış hızını değiştiren stres hormonlarının salgılanmasına neden olur.
- Stres hormonları nabzı hızlandırır ve bu durumun sürekli hale gelmesi zamanla kalp rahatsızlıklarına sebep olabilir.
Uzmanlara göre tedavi edilmeyen depresyon, kalp krizi riskini ciddi şekilde artırabilir. Bunun yanında aslında kalp hastalığı da depresyon için bir tetikleyici olabilir.
Depresyonun Bağışıklık Sistemine Olan Etkileri
Depresyon sebebiyle salgılanan stres hormonları, bağışıklığı da baskılar. Çünkü stres hormonlarının seviyesi yükseldiğinde vücut sadece o anda hayatta kalmaya odaklanır ve o an için gereksiz gördüğü sistemlerin çalışmasını yavaşlatır. İşte immün sistem de bunlardan biridir.
- Bağışıklığın baskılanması ise kişiyi enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
- Bunun yanında hem bağışıklık sisteminin baskılanması hem stres hormonlarının artışı var olan bir kronik hastalığın seyrini kötüleştirebilir.
Depresyonun Etkileri Hayatımıza Nasıl Yansıyabilir?
Depresyonun vücut sistemleri üzerine ne gibi değişimler yarattığını konuştuk. Şimdi bu değişimlerin günlük yaşam, hayatın akışı, duygular ve ilişkilere etkisine detaylı bir şekilde bakalım 👇🏻
1. Kronik Ağrı Sorunları
Sebebi tam olarak bilinmemekle beraber depresyonun vücutta ağrılara yol açtığını gösteren çalışmalar var. Serotonin miktarıyla ilgisi olabileceği de düşünülen eklem ve kas ağrıları, baş ağrısı, diğer uzuvları ve sırtı etkileyebilen açıklanamayan ağrılar günlük hayatı zorlaştırabilir.
Depresyon belirtileri, kronik ağrı nedeniyle kötüleşebilir. Genel anlamda çoğu zaman halsiz, yorgun ve ağrılı hissetmek günün enerjisini sömürebilir.
2. Cinsel Yaşamda Problemler
Depresyondayken cinsel anlamda uyarılma konusunda sorunlar yaşayabilir, orgazm olmayabilir veya eskisi kadar zevk alamadığınızı görebilirsiniz.
Ayrıca cinsel isteksizlik de yaşanabilir. Bu da zamanla ilişki problemlerine ve bedeninizden uzaklaşmanıza yol açabilir.
3. Uyku Sorunları
- Depresyon beraberinde uyku sorunlarını da getirir. Uykuya dalmakta zorluk, uyku halini sürdürememe, dinlendirici bir uyku uyuyamama ya da sürekli olarak uyumak isteme gibi problemlerle karşılaşabilirsiniz.
- Bu da hayatı çok daha kalitesiz yaşamanıza yol açabilir. Sürekli bitkin, halsiz, uykulu hissedebilir ve zihninizin bulanıklaştığına şahit olabilirsiniz.
- Ayrıca müdahale edilmediğinde bu tür uyku düzensizlikleri uyku bozukluklarına dönüşebilir.
Bunların yanında uzun süreli uyku sorunları yüksek tansiyon, diyabet, kilo sorunları gibi farklı problemler de oluşabilir.
4. Tükenmişlik Hissi
Depresyon hem doğası gereği hem uyku sorunlarına yol açtığı için sürekli yorgun hissetmeye yol açabilir. Sabahları yataktan çıkmakta, yemek hazırlamak gibi gündelik işleri yapmakta zorlanabilirsiniz. Hatta canınız banyoya girmek bile istemeyebilir.
Depresyon ve yarattığı tükenmişlik, yorgunluk hissi devam eden düşük enerji ve azalan motivasyon bir döngüye dönüşebilir. Sürekli yatakta kalmak istemek depresyonu kötüleştirebilir.
5. Negatif, Yıkıcı Duygu ve Düşünceler
Depresyon size kendinizi; mutsuz, umutsuz, boşlukta, kızgın, öfkeli, sabırsız, gergin, endişeli, kayıp, suçlu, değersiz, başarısız, zayıf, yalnız hissettirebilir. Özgüven ve özsaygınızın azaldığını görebilirsiniz. Aynı zamanda tüm bu duygular size çok ağır gelebilir, ama kontrol etmekte zorlanabilirsiniz. Kendinize zarar verme düşünceleri ile baş başa kalabilir, hayatı değersiz bulmaya başlayabilirsiniz.
Ama merak etmeyin, tüm bunlar hayatınızın bir parçası olmak zorunda değil. Zihninizde zaman zaman da kalbinizde gezinen kara bulutları dağıtabilir, gölgelerin arkasından sızan ışıkla hayatınızı aydınlatabilirsiniz.
6. Yeme Bozukluklarının Yarattığı Problemler
Depresyonun sindirim sistemi üzerindeki etkilerinden bahsederken aslında yeme bozukluklarına da değinmiştik. Burada bir de hızla değişen kilonun psikolojiyi ve günlük hayatı nasıl etkileyebileceğinden bahsedelim.
- Depresyonun yol açabileceği yeme bozuklukları sizi toplumdan uzaklaştırabilir. Birçok yeme bozukluğunda bu sorunla karşı karşıya kalan kişilerin toplumdan kaçınma, başkalarının yanında yemek yemek istememe gibi davranışlar gösterdiği biliniyor. Bu da insanı yalnızlaştırarak depresyonu kötüleştirebilir.
- Ayrıca çok fazla kilo almak veya çok zayıf görünmek bedeninizi sevmemenize, kendinizden uzaklaşmanıza da yol açabilir.
7. Hafıza Sorunları
Depresyonun etki ettiği beyin bölgelerinden bazıları hafızadan sorumlu olan kısımlar. Zaten genel anlamda da hafıza zihinsel durumla, psikolojik iyi halle bağlantılı. Bu nedenle depresyondayken hafızanızın zayıfladığını görebilir, kısa süreli hafıza kayıpları yaşayabilirsiniz. Önemli olayları ya da bir önceki akşam yediğiniz yemeği, izlediğiniz film adını unutabilirsiniz. Bu da hem günlük hayatı zorlaştırır hem kariyer, ilişki sorunlarına yol açabilir.
8. Odaklanmada, Karar Vermede Zorlanma
Depresyon bilişsel becerilerinizi değiştirebilir. Dikkati dağıtabilir, bilgi işleme ve karar verme becerilerinizi bozabilir. Tüm bunlar da iş ve akademik hayatınızda sorunlar yaşamanıza yol açabilir.
Performansınızın düştüğünü, size verilen görevleri tamamlamakta zorlandığınızı görebilirsiniz. Ayrıca akşam yemekte ne yiyeceğinize bile karar verememek, günlük hayatınızı ciddi anlamda etkileyebilir.
9. Bilişsel Esnekliğin Azalması
Depresyondayken bilişsel esneklik yani hedefleri ve stratejileri değişen durumlara uyarlama yeteneği azalabilir.
- Bir şeyi tamamlamak için adım atmakta, bir işe başlamakta zorlanabilirsiniz.
- Yönetici işlev bozuklukları sebebiyle zaman yönetimi, planlama ve organizasyon sorunları yaşayabilirsiniz.
- Problemleri çözmek, sorunların üstesinden gelmek gibi konularda da zorlanabilirsiniz.
10. İlişki Sorunları
Depresyon bir noktada sizi aslında olmadığınız birine dönüştürebilir ve davranışları, duyguları kontrol etmek çok zorlayıcı olabilir. Bu da hayatınızda önemli bir yer tutan ilişkilerinizde sorunlara yol açabilir.
Elbette, sizi seven ve destek olan kişiler yaşadıklarınızı anlayacak ve sizi yargılamayacaklardır. Ama bazen depresyonun etkisiyle siz kendinizi onlardan uzaklaştırmak isteyebilirsiniz. Kimi zaman ise karşınızdaki kişiler bir ara verme ihtiyacı duyabilirler. Ya da yaşadıklarınızı onlarla paylaşmadığınızda sizi anlamakta zorlanabilirler.
Depresyon, mutlaka ve mutlaka profesyonel yardıma başvurulması gereken ciddi bir rahatsızlıktır. Yukarıda bahsettiğimiz etkiler dahil birçok olumsuzluğa sebebiyet verebilir, hem fiziksel hem de mental sağlığınızı etkileyebilir. Alanında uzman psikoterapistlerle görüşmek ve iyileşme sürecinize başlamak için Heltia uygulamasını indirebilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “İkili İlişkiler ve Stres Arasındaki Bağlantı” ve “Doğum Sonrası Depresyon Neden Olur?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.