Emzirmenin bebeğin hem fizyolojik hem psikolojik gelişimi için çok önemli olduğu bilinen bir gerçek.
Peki hiç, emzirmenin annenin içsel dünyasını ve fizyolojik süreçlerini nasıl etkilediğini merak etmiş miydiniz?
Emzirmenin anneye psikolojik açıdan nasıl faydalar sağlayabileceğine geçmeden önce önemli bir kısmı belirtelim:
Bazen yeni anne olan bir kadın bebeğini çatlaklar ya da mastit gibi sorunlar sebebiyle emziremeyebilir ya da emzirmekten çekinebilir, korkabilir, farklı etkenlere bağlı olarak bebeğini emzirmek isteyebilir. Bunlar çok fazla konuşulan konular olmadığı için böyle bir durumu tecrübe eden anne kendini suçlayabilir, yetersiz görebilir ve ciddi anlamda depresif hissedebilir. Şunu söyleyelim: Bunların tamamı her annenin yaşayabileceği durumlar. Böyle anlarda kendinize yüklenmek ise olumsuz duyguların daha da artmasına ve içinden çıkılması zor bir kısırdöngü oluşmasına sebep olabilir.
Emzirmek Annenin Psikolojisini Neden Etkiler?
Her şeyden önce fiziksel bir durum olan emzirmenin psikolojiyi neden etkilediğine bakalım. Tabii ki artık modern tıpla beraber fizyoloji ve psikolojinin birçok noktada kesiştiğini biliyoruz, ama nedenleri detaylı bir şekilde incelemek değişimleri anlamlandırmak açısından faydalı olabilir.
Bu aşamada neden sorusuna vereceğimiz yanıtları iki başlık altında inceleyebiliriz:
1. Hormonal Değişimler
Emzirmeyle ilişkili en önemli iki hormon oksitosin ve prolaktindir.
- Hipotalamusta sentezlenen ve arka hipofizden salınan oksitosin, doğum sırasında kasılmaları kolaylaştırır ve emzirme döneminde sütün salınmasını sağlar. Bunların yanında ise annelik içgüdüsünün oluşmasında ve bebekle anne arasında bağ kurulmasında rol oynadığı da düşünülmektedir. Ayrıca oksitosin stres hormonu olarak da bilinen kortizonun salınımını baskılar.
- Hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan prolaktin, öncelikle anne sütü üretiminden sorumludur. Prolaktin seviyeleri hamilelik boyunca kademeli olarak yükselir. Menstrual döngüde de rolü olan bu hormonun da kritik anne davranışlarına ve içgüdülerine etki ettiği düşünülmektedir.
Bu alanda yapılan birkaç araştırmadan bahsedelim:
- Yapılan bir deneyde beynine oksitosin ve prolaktin enjekte edilen dişi farelerde annelik davranışlarının oluştuğu görülmüş. Doğumdan kısa bir süre sonra beynine oksitosin ve prolaktin bloke edici ajanlar enjekte edilenlerin ise annelik davranışları önemli ölçüde azalmış. Hint şebeği olarak bilinen bir primat türüyle yapılan benzer bir deneyin sonuçlarında da aynı bulgulara ulaşılmış.
- İnsanlarda yapılan araştırmalar da oksitosinin bağlanmayı kolaylaştırdığını gösteriyor. Hem hamilelikte hem doğum sonrasında ölçülen plazma oksitosin seviyesinin, annenin olumlu duygularını beslediği ve bebeğiyle bağ kurmasını kolaylaştırdığı biliniyor.
2. Fiziksel Temas
Anne ile bebek arasında güvenli bağlanma oluşabilmesi için tensel temas çok önemli. Özellikle bebeği sakinleştiren bu birliktelik annenin de bebeğine daha yakın olmasını, onun sıcaklığı ile daha huzurlu ve mutlu hissetmesini sağlar.
Emzirmek Annenin Psikolojisini Nasıl Etkiler?
Emzirme döneminde başta oksitosin ve prolaktin olmak üzere hormonların değişimi ve sık sık fiziksel temas halinde olmak annenin psikolojisini olumlu yönde etkileyebilir.
Bu konuda şunları söyleyebiliriz:
- Yapılan araştırmalar; emziren annelerde, bir stres faktörü ile karşılaştıklarında, emzirmeyen veya hiç doğum yapmamış kadınlara kıyasla daha az kortizon salgılandığını gösteriyor. Emziren annelerin bu stres kaynaklarına daha az tepki gösterdiğine işaret ediyor.
- Kortizonun baskılanmasını sağlayan oksitosin hormonu, annenin kaygı ve stres seviyesini düşürerek daha sakin kalmasına, olumlu duyguların ortaya çıkmasına yardımcı olur.
- Annelik içgüdülerini harekete geçirdiği düşünülen hormonların seviyesinin yükselmesi annenin kendine duyduğu güvenin ve benlik saygısının artmasını sağlar. Bu da kaygı ve stres seviyesini düşürebilir.
- Anne sütü ile beslenen ve sık sık annesinin sıcaklığını hisseden bebekler genellikle daha iyi uyur ve sakin olur. Bu da annenin kendini daha iyi hissetmesini, kendini bir anne olarak yeterli görmesini destekler. Ayrıca uyku saatleri daha düzenli olan bebeklerin anneleri de daha rahat bir şekilde dinlenebilir. Bu da uykusuzluğun getirdiği zihinsel yorgunluğun azalmasını sağlayabilir.
- Emzirme besin temelinde olmasının ötesinde, anne ve bebeğin ruhsal ve sosyal bir paylaşım içerisinde olmasını sağlar. Sevgi dolu ve güvenli bağlanmanın temelini oluşturan fiziksel temas hem annenin hem bebeğin sakinleşmesine yardımcı olur. Ayrıca anne çocuğuna yakın oldukça onun ihtiyaçlarını daha rahat anlayabilir. Tüm bunlar sayesinde anne ve çocuk arasındaki fiziksel ve duygusal bağ güçlendikçe de annenin kendine duyduğu güven artar.
Emzirmenin Psikolojik Etkilerini Gösteren Farklı Bir Çalışma
Yapılan bir araştırmada katılımcı annelerin %62'si emzirme deneyimini olumlu olarak tanımlanırken %80'i emzirme güçlüğü yaşadığını bildirmiş. Emzirme sırasında korku, üzüntü, öfke veya endişe, ağrı deneyimi gibi zorlayıcı tecrübeler yaşayabilen anneler, emzirmenin karmaşıklığı ve güçlükleri olduğunu dile getirmiş.
Kısacası emzirmek bir anne için zorlayıcı bir tecrübe de olabilir ve bu da oldukça doğal bir durumdur. Bu aşamada anne hem duygusal anlamda çevresinden desteğe hem bir uzmanın profesyonel yardımına ihtiyaç duyabilir.
Emzirme, olumlu psikolojik etkilerinin yanında emziren kişinin psikolojik durumundan da direkt olarak etkilenen bir eylem. Annenin kaygı ve stres seviyesinin artması, olumsuz duygular, çevre baskısı gibi faktörler sütünün kesilmesine ya da bebeğinden uzaklaşmak istemesine sebep olabilir. Eğer bir anne olarak bu tür sorunlar yaşıyorsanız, asla kendinizi suçlamamalı ve yaşadıklarınızı saklamaya çalışmamalısınız.
Size şu an inanması zor gelebilir, ama benzer duyguları paylaşan çok fazla anne var. Ve bir anne olarak mutsuz ya da depresif hissetmek sizin kötü bir anne olduğunuzu veya çocuğunuzu sevmediğinizi göstermez. Sadece biraz desteğe ve yardıma ihtiyaç duyduğunuzun habercisidir.
Böyle zamanlarda Heltia uygulamasındaki kişisel danışmanınız ya da terapistinizle görüşebilir, duygularınızı paylaşarak hafifleyebilir ve başa çıkma stratejileri geliştirebilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Emzirme Döneminde Beslenme” ve "Çocuğunuz Özgüvenli mi, Sınırsız mı?" yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Kaynaklar:
Krol, K. M., & Grossmann, T. (2018). Psychological effects of breastfeeding on children and mothers. Bundesgesundheitsblatt-Gesundheitsforschung-Gesundheitsschutz, 61(8), 977-985.
Rivi, V., Petrilli, G., & Blom, J. M. (2020). Mind the mother when considering breastfeeding. Frontiers in Global Women's Health, 1, 3.
Jansen, J., de Weerth, C., & Riksen-Walraven, J. M. (2008). Breastfeeding and the mother–infant relationship—a review. Developmental review, 28(4), 503-521.
Feldman, R., Weller, A., Zagoory-Sharon, O., & Levine, A. (2007). Evidence for a neuroendocrinological foundation of human affiliation: plasma oxytocin levels across pregnancy and the postpartum period predict mother-infant bonding. Psychological science, 18(11), 965-970.
Neumann, I. D. (2001). Alterations in behavioral and neuroendocrine stress coping strategies in pregnant, parturient and lactating rats. Progress in brain research, 133, 143-152.
Tharner, A., Luijk, M. P., Raat, H., IJzendoorn, M. H., Bakermans-Kranenburg, M. J., Moll, H. A., ... & Tiemeier, H. (2012). Breastfeeding and its relation to maternal sensitivity and infant attachment. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 33(5), 396-404.
Figueiredo, B., Canário, C., & Field, T. (2014). Breastfeeding is negatively affected by prenatal depression and reduces postpartum depression. Psychological medicine, 44(5), 927-936.
Giannì, M. L., Lanzani, M., Consales, A., Bestetti, G., Colombo, L., Bettinelli, M. E., ... & Mosca, F. (2020). Exploring the emotional breastfeeding experience of first-time mothers: Implications for healthcare support. Frontiers in pediatrics, 8, 199.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.