Farklı şekillerde ortaya çıkabilen, sebebi tam ve net bir şekilde bilinmeyen depresyon, müdahale edilmediği takdirde ciddi sonuçlar doğurabilecek bir psikolojik rahatsızlık. Ama tabii ki tüm diğer mental sağlık sorunları gibi depresyonun da farklı spektrumları var. Yani herkesin tecrübe ettiği depresyonun yoğunluğu, şiddeti aynı olmayabilir.
Bu sebeple bu yazıda depresyon ne demek, nasıl kendini gösterir, çeşitleri nelerdir detaylıca açıkladık 👇🏻
Depresyon Nedir?
Depresyon; bir kişinin günlük hayatını etkileyecek derecede üzgün ve ilgisiz hissetmesi ile karakterize bir duygudurum bozukluğudur. Kişinin hissettiklerini, davranışlarını, duygu ve düşüncelerini etkiler. Birkaç haftadan uzun süren depresif ruh hali veya bilişsel değişiklikler yaşıyorsanız, depresyon ile karşı karşıya olabilirsiniz.
Unutmayın, depresyon her yaştan ve her kesimden insanı etkileyebilir. Genellikle yetişkinlikte başlasa da çocukluk ve gençlik dönemlerinde de görülebilir. Size dışarıdan mükemmel görünen hayatlar, her zaman mutlulukla gülümseyen yüzler aslında oldukça zorlayıcı yaşam tecrübeleri ve buna bağlı olarak gelişen depresyonla başa çıkmaya çalışıyor olabilir.
Depresyonu Üzgün ve Mutsuz Hissetmekten Ayıran Nedir?
Hepimiz hayatımızın bazı dönemlerinde üzgün, mutsuz, enerjisiz hissedebilir; aslında sevdiğimiz şeylere karşı bir dönem için ilgisiz kalabiliriz. Bu tür iniş çıkışlar dönemsel bir depresyon atağı olarak kategorize edilebilir, yaşamın akışında normaldir ve birçok kişide görülebilir.
Fakat depresyon herhangi bir nedenden dolayı üzgün hissetmekten ya da yasta olmaktan farklıdır. Depresyon, üzgün hissetmekten farklı olarak kişinin benliğini de etkiler. Dünya Sağlık Örgütü, küresel olarak yetişkinlerin ortalama %5’inin depresyondan muzdarip olduğu tahmin ediyor.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Depresyon belirtileri birazdan bahsedeceğimiz çeşitlere göre farklılaşabilir. Ayrıca belirtiler kişiden kişiye de değişebilir. Burada ayırıcı tanı ve doğru teşhis için tabii ki bir uzmanın görüşüne ihtiyaç var.
Ancak genel anlamda, belirtileri ve depresyon tanı kriterleri şu şekilde açıklanabilir:
1. Depresyonun Mental ve Davranışsal Belirtileri
- Sürekli üzgün hissetmek veya düşük bir ruh hali içinde olmak
- Uyuyamama veya çok fazla uyuma gibi uyku sorunları
- Aslında zevk alınan etkinliklere karşı ilgisizlik durumu
- Başkaları tarafından gözlemlenebilecek seviyede, hareketlerin ve konuşmanın yavaşlaması
- Odaklanma ve karar vermede zorlanmak
- Olumsuz düşünceler, ölüm veya intihar fikirlerine takılı kalmak depresyonda olduğunuzu işaret eden belirtiler olabilir.
Bunların yanında, depresyon fiziksel belirtileri ile de öne çıkabiliyor. “Depresyon yorgunluğa sebep olur mu? Depresyon baş ağrısı yapar mı?” gibi birçok soruyla karşılaşılabiliyor. Bu sebeple fiziksel belirtileri de ayrıca incelemekte fayda var:
2. Depresyonun Fiziksel Belirtileri
- Çoğu zaman bitkin, enerjisiz ve yorgun hissetmek
- Hareketsiz duramama, belirli periyotlarla elleri sıkma ya da parmakları kütletme gibi amaçsız fiziksel aktivitelerin artması
- Özellikle sırt, bel, baş bölgelerinde ağrı
- İştah ve yeme sorunları, buna bağlı olarak kilo kaybetmek ya da almak
- Sindirim sisteminde bozulmalar ve problemler, depresyon ile birlikte gözlemlenebilir.
Depresyon Çeşitleri ve Aşamaları Nelerdir?
Aslında genel anlamda kullanılan depresyon kelimesi, majör yani klinik depresyonu ifade diyor. Birçok kişinin direkt depresyon olarak andığı duygudurum bozukluğu majör depresyon. Birazdan detaylarından bahsedeceğiz. Bunun yanında depresyon; kişinin yaşadıklarına, hayatın dönemlerine göre de sınıflandırılıyor.
Depresyon türleri şu şekilde örneklendirilebilir:
1. Majör (Klinik) Depresyon
Majör depresyonda iki haftadan uzun süren mutsuzluk, düşük duygudurum ve yoğun üzüntü hisleri görülür. Ayrıca kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyen fiziksel değişimler de olabilir.
- Majör depresyon belirtileri ve bu rahatsızlığın insanın hayatında yarattığı değişimler haftalarca, hatta aylarca sürebilir.
- Bazı insanlar tek bir majör depresyon atağı geçirirken, bazılarında tekrarlandığı görülebilir.
- Genel anlamda majör depresyon ilişkilerde ve günlük aktivitelerde ciddi sorunlara neden olabilir.
- Geçmeyen majör depresyon belirtileriniz varsa, ağır depresyon belirtileri gözlemliyorsanız mutlaka bir uzmana danışmanız önerilir.
Dilerseniz majör depresyonu detaylıca açıkladığımız "Majör Depresyon Belirtileri, Tedavisi, Nedenleri" adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
2. Kronik Depresyon (Distimi)
Kalıcı depresif bozukluk olarak da bilinen distimi, 2 yıl veya daha uzun süren depresyon türüdür.
- Majör depresyon kadar yoğun hissedilmeyebilir. Majör depresyona göre daha zamana yayılmış bir durumdadır.
- Semptomların şiddeti her zaman aynı değildir. Bazı dönemler daha yoğun hissedilen semptomlar bazı dönemler daha hafiftir. Ama bu fark, bipolar bozukluktaki gibi kutup oluşturacak kadar da belirgin değildir.
- Bazı insanlar, kalıcı depresif bozukluktan önce veya distimi ile beraber majör depresyon atakları da yaşarlar. Buna çift depresyon denir.
- Kalıcı depresyon yıllarca sürdüğü için distimisi olan kişiler, semptomlarının hayatın ve kişiliklerinin bir parçası olduğunu hissetmeye başlayabilirler.
3. Manik Depresyon (Bipolar Bozukluk)
Manik depresyon; kişinin kendini çok mutlu hissettiği, yani teknik olarak depresyondan uzak bir tablo çizdiği mani veya düşük duygudurumda olduğu hipomani dönemlerini içerir. Yani iki farklı kutup söz konusudur.
- Genelde depresif dönemler yani hipomani zamanları, majör depresyon ile aynı semptomları içerir.
- Mani spektrumu değişen manik depresyonda halüsinasyonlar ve sanrılar da görülebilir.
- Hem mani hem depresyon belirtilerinin olduğu karışık dönemler de yaşanabilir.
4. Atipik Depresyon
Atipik depresyon, atipik özelliklere sahip bir majör depresif bozukluk olarak da geçer. Temel olarak olumlu olaylar yaşandığında geçici olarak kaybolan depresyon türünü ifade eder.
Yalnız burada önemli bir noktaya değinelim: Olumlu dönemlerde etkisinin azalması, diğer depresyon türlerinden önemsiz olduğu anlamına gelmez.
Atipik depresyon kişi için ayrıca zorluklar içerebilir. Çünkü aslında her zaman depresif bir görünüm söz konusu değildir. Bu da aslında depresyonda olan birinin herhangi bir ruh sağlığı sorunu yokmuş gibi görünmesine yol açabilir.
5. Premenstrüel Disforik Bozukluk
Birçok kişi regl öncesi dönemdeki psikolojiyi ifade etmek için PMS tabirini kullanır. Premenstrüel disforik bozukluk ise PMS olarak bilinen premenstrüel sendromun psikolojik açıdan daha şiddetlisi olarak düşünülebilir.
- Örneğin, bazı kadınlar regl dönemlerinde diğer günlere göre daha duygusal hissedebilirler. Bu durum aslında oldukça sık karşılaşılan bir şeydir. Premenstrüel disforik bozukluk yaşayan bir kadın ise daha duygusal hissetmenin ötesinde, günlük hayatının önüne geçen bir düzeyde üzgün olabilir.
- Hormonal değişikliklerle ilgili olabilen premenstrüel disforik bozukluğun semptomları genellikle yumurtlamadan hemen sonra başlar ve regl ile beraber hafifler.
6. Doğum Öncesi (Prepartum) veya Doğum Sonrası (Postpartum) Depresyon
Perinatal depresyon veya peripartum başlangıçlı majör depresif bozukluk, hamilelik sırasında veya doğumdan sonraki dönemde ortaya çıkar. Genel olarak doğum sonrası depresyonu olarak isimlendirilen bu türde aslında doğum öncesi ve sonrası dönem ayrıdır.
- Hamilelik ve doğum sırasındaki hormonal değişiklikler, ruh halini kimyasal anlamda etkiler. Bu sebeple de depresyon görülebilir.
- Ayrıca hamileliğin son dönemleri ve doğum sonrasında sıklıkla görülen uyku düzensizlikleri de prepartum veya postpartum depresyonu tetikleyebilir.
- Belirtileri majör depresyon kadar şiddetli olabilen bu türde genellikle bebeğin sağlığı ve güvenliği konusunda aşırı endişe hali de söz konusudur.
- Anne kendine veya bebeğe bakma konusunda zorluk yaşayabilir, yapamayacağını düşünebilir. Ayrıca annede kendine ya da bebeğe zarar verme düşünceleri de oluşabilir.
7. Mevsimsel Depresyon
Mevsimsel duygudurum bozukluğu olarak da bilinen mevsimsel depresyon, çoğu insanda gün ışığının azaldığı kış aylarında görülen bir majör depresyon dönemidir.
- Semptomlar genellikle sonbaharda başlar ve kış boyunca devam eder. Baharla beraber iyileşme eğilimindedir.
- Bu dönemde kişi sosyal anlamda kendini geri çekebilir, normalden daha fazla uykuya ihtiyaç duyabilir, gün içerisinde mutsuz, umutsuz ve değersiz hissedebilir.
- Vücudun doğal günlük ritmindeki değişiklikler, gözlerin ışığa duyarlılığı veya serotonin ve melatonin gibi kimyasalların dengesinin değişmesinden kaynaklanabilir.
- Mevsimsel depresyon, mevsim ilerledikçe daha da kötüleşebilir ve intihar düşüncelerine yol açabilir.
8. Psikotik Depresyon
Psikotik depresyon aslında bazı uzmanlar tarafından farklı bir tür, bazıları tarafından majör depresyonun bir dönemi olarak kabul edilir.
Psikotik depresyonu olan kişilerde, halüsinasyonlar, sanrılar ve paranoya gibi psikotik semptomlarla birlikte majör depresyon semptomları da görülür.
Bu noktada “Peki, bunlar neden olur? Bir insan neden ve nasıl depresyona girer?” diye merak ediyor olabilirsiniz. Son olarak da birlikte depresyonun potansiyel sebeplerini inceleyelim:
Depresyon Nedenleri Nelerdir?
Depresyonun kesin nedeni bilinmiyor. Gelişimiyle ve risk faktörleri ile ilgili elbette çeşitli çalışmalar var ve araştırmalar devam ediyor. Genel olarak uzmanların görüşleri ise depresyonun tek bir olaydan ziyade genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin kombinasyonları ile oluştuğu yönünde. Depresyona bir şekilde yol açabileceği düşünülen faktörleri ise şöyle açıklayabiliriz:
- Biyokimya: Ruh hali, düşünce, uyku, iştah, davranış ve hormonları yöneten beyin kısımlarındaki sorunlar ve belirli kimyasalların oranındaki değişimler farklılıklar, depresyonu tetikleyebilir.
- Genetik: Ailesinde depresyon geçmişi olan birinde bu rahatsızlığın görülme ihtimali artabilir.
- Kişilik: Düşük benlik saygısına sahip, stresle baş etmekte zorlanan veya genel olarak karamsar olan kişilerin depresyon yaşama olasılığı daha yüksek olabilir.
- Çevresel faktörler: Şiddete, ihmale, istismara veya yoksulluğa sürekli maruz kalmak, bazı insanları depresyona karşı daha savunmasız hale getirebilir.
- Yaşam şartları: Sürekli mutsuz, sağlıksız bir ortamda bulunmak ve finansal sorunlar depresyona yol açabilir.
- Diğer tıbbi durumlar: Kronik hastalık, uykusuzluk, kronik ağrı, Parkinson hastalığı, felç, kalp krizi ve kanser gibi zorlayıcı ve yıpratıcı rahatsızlıklar depresyonu tetikleyebilir.
- Bağımlılık: Madde, alkol bağımlılığı ve diğer çeşitli bağımlılık türleri depresyon riskini artırabilir.
Depresyonda Yardım Almanın Önemi
Depresyon ile mücadele eden kişilerin ortak özelliği, desteğe ihtiyaç duymaları. Burada bahsettiğimiz sadece bir başkasından gelen destek değil: Terapist, arkadaşlar, aile ve kişinin kendisine destek olabilecek bir sistem kurduğu hayat tarzı aslında bir bütün halinde düşünülebilir. Bu ağı oluşturmak ve en iyi şekilde kullanabilmek için ise depresyonu yakından tanımak önemlidir.
Depresyon durumunda ihtiyacınız olan psikolojik destek için Heltia uygulamasını indirebilir, online terapi yoluyla yetkin uzmanlarla görüşebilir ve iyileşme sürecinize başlayabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, "Kaygı Nedir, Kaygı Duygusu Nasıl Oluşur?" ve “Karar Vermekte Zorlanmak: Nedir, Neden Olur?” başlıklı içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.