Depresyon herkesin denimleyebileceği bir duygudurum bozukluğu. Genellikle ise büyük değişim yaratan yaşam olayları ve bunlara bağlı gelişen stres ile beraber gelişebildiği biliniyor. Ebeveynlik de, tüm güzel yanlarına rağmen, zaman zaman yorucu, bunaltıcı olabiliyor ve insanı tüketebiliyor. Birey olma yolunda ilerleyen bir çocuğun sorumluluğunu üstlenmek, aynı zaman zarfında gelişebilen zorlayıcı yaşam tecrübeleri ile başa çıkmaya çalışmak ve dönem dönem yaşanan içsel çatışmalar gibi etkenler depresyonu tetikleyebiliyor, ebeveynlerde tükenmişlik yaratabiliyor.
Aslında ebeveyn psikolojisi için oldukça normal olan; ama utanç, toplum baskısı gibi nedenler sebebiyle insanların gizlediği bu depresyon dönemi üzerine biraz konuşalım.
1. Ebeveyn Depresyonu Herhangi Bir Dönemde Oluşabilir.
Düşünülenin aksine, ebeveynlikte depresyon sadece yeni doğan çocukla birlikte ortaya çıkmak zorunda değil:
- Doğumdan hemen sonra ya da doğum üzerinden uzun bir zaman geçmesinin ardından ortaya çıkabilir.
- Bir tetikleyici olayın hemen ardından ya da dışarıdan bakınca herhangi bir sorun yokmuş gibi görünen bir zaman diliminde hayatınıza girebilir.
Burada önemli olan depresyonun işaretlerini izlemek, belirtileri kendinizde ya da partnerinizde gördüğünüzde geç olmadan bir uzmana danışmak.
2. Depresyon Sizi Daha Duyarsız, İlgisiz Bir Ebeveyn Yapabilir.
Depresyonda olmak, bir kişiyi direkt olarak kötü bir ebeveyn yapmaz. Ama depresyon dönemi ebeveynlik konusundaki yeteneklerinizi o süre zarfında azaltabilir.
Çünkü depresyon, insanın ruh halini baştan sona değiştirir. Sizi daha üzgün, mutsuz, pasif, içine kapanık ve hayattan keyif alamayan birine dönüştürür.
Örneğin, depresif ebeveyn:
- Günlük hayattaki en basit işleri yapmaktan bile kaçınılan bu dönemde çocuklarıyla ilgilenemeyebilir.
- Daha duyarsız davranabilir, çocukların ihtiyaçlarını göz ardı edebilir, okulu kaçırmalarına sebep olabilir veya öfkeli, sinirli bir halde olduğunuzda çocuklarını korkutabilir.
- Bunun yanında yeni anneyken yaşanabilen postpartum depresyon sebebiyle anne çocuğuyla bağ kurmakta zorlanabilir, ona sevgisini gösteremeyebilir.
3. Ebeveynin Depresyonu, Çocuğun Fizyolojik Açıdan da Sağlığını Bozabilir.
İlgisizlik zamanla çocuklarınızı güvenli ve sağlıklı tutmak için gerekli şeyleri yapmamanıza bile sebep olabilir.
Örneğin;
- Çocukların aşı takvimini unutulabilir ya da seyahat öncesinde arabayı bir çocuk için yeteri kadar güvenli hale getirmek ihmal edilebilir.
- Yemek saatleri aksayabilir ya da çocuklar dengesiz, yetersiz bir beslenme düzenine girebilir.
- Çocukların hastalık belirtileri depresyondaki ebeveynlerin gözünden kaçabilir. Psikolojik anlamda oluşan diğer sorunlar ise fark edilmeyebilir.
- İşler daha kötü bir raddeye vardığında ebeveynlerden biri ya da ikisi çocuğa şiddet uygulayabilir ya da çocuğu istismar edebilir.
4. Tedavi Edilmeyen Depresyonun Etkileri Çocuklar için Yıkıcı Olabilir.
Türü ne olursa olsun depresyon tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlık ve müdahale edilmediğinde kişinin hayatını zorlaştırıyor. Ebeveynlik durumunda, yaşanan depresyon çocuğu da etkilediği için, tedavi daha önemli bir hal alıyor. Çünkü ebeveyn depresyonu yalnızca bir ebeveynin dünyaya ilişkin algısını değil, aynı zamanda bir çocuğun içsel ve dışsal dünya deneyimini de şekillendiriyor.
Yapılan araştırmalar tedavi edilmeyen depresyonu olan ebeveynlerin çocuklarında;
- Davranış sorunları,
- Bağlanma problemleri,
- Stres ve kaygıyla başa çıkmakta zorlanma,
- Sağlıklı ilişkiler kurmada güçlük ve
- Akademik sorunlar gibi belirtiler olabildiğini gösteriyor.
Ayrıca ailesinde depresyon geçmişi olan bir çocuğun ilerleyen dönemlerde bir psikolojik sorun ya da bozuklukla karşı karşıya kalma riski de artabiliyor.
5. Ebeveynin Depresyon Tedavisine Çocuğu da Dahil Etmek İyi Olabilir.
Depresyon tedavisi genellikle bire bir deneyimleyen kişiye odaklanır. Ancak ebeveyn depresyonunda ebeveyn ile çocuğun ilişkisini geliştirmeye yardımcı olarak ek yöntemler de izlenebilir. Ebeveyn depresyonu genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve yoga, meditasyon ve mindfulness çalışmaları gibi pratiklerin bir bütünüdür. İşte bu yaklaşımlarda genelde çocuklar üzerindeki etkiler çok ön plana çıkmıyor.
Tabii ki burada öncelik ebeveynin depresyonla mücadele edebileceği bir mekanizma geliştirmek. Ama bir yandan çocuğun yaşadıklarına veya yaşayabileceklerine odaklanmak da iyi olabilir.
Bu bağlamda bazı uzmanlar eş zamanlı olarak ebeveyn-çocuk ilişkisine ve ebeveynin ruh sağlığına odaklanan bir yaklaşımla çalışılmasını öneriyorlar.
6. Çocuğun Bunun Bir Rahatsızlık Olduğunu Anlaması da Çok Önemli.
Depresif bir ebeveynle büyüyen bir çocuk yaşadığı olumsuz deneyimler için ailesini ya da kendisini suçlayabilir. Ailesinin onu sevmediğini, istemediğini düşünebilir ya da ebeveynlerinin depresif durumunu yaptığı bir hatanın bedeli olarak görebilir.
Bunları önlemek ya da en azından minimuma indirmek için onlara doğrusunu anlatabilir ve ebeveyninin yaşadıkları konusunda fikir sahibi olmasını sağlayabiliriz. Biraz önce bahsettiğimiz terapi yaklaşımları ve çocuğu bilinçlendirme çalışmaları;
- Çocukların ebeveynlerinin bir hastalığı olduğu konusunda farkındalık kazanmalarına,
- Hastalığın onların suçu olmadığını anlamalarına,
- Baş etme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Bu tür bir bakış açısı kazanması çocuğun hem aile ilişkilerinin gelişmesine hem uzun vadede kendi psikolojik iyi halini korumasına yardımcı olabilir.
7. Aile İçerisindeki Sorunlar Depresyonu Tetikleyebilir.
Depresyonun oluşmasına yol açabilecek birçok farklı etken var. Bunlar arasında; aile içerisindeki çatışmalar, ebeveynlerin birbiriyle anlaşamaması, sosyoekonomik durumun kötüleşmesi ve bunun aile hayatını etkilemesi gibi durumlar da var.
Bir türlü çözülemeyen ilişki problemleri ve partnerler arasındaki anlaşmazlıklar bir yandan ebeveynlerden birini depresyona sürüklerken diğer yandan çocuğu psikolojik anlamda olumsuz etkileyebilir.
Bu açıdan bakıldığında depresyonun tetikleyicisi olabilecek sorunların çocuklar üzerinde farklı yönlerden iz bırakabileceğini de söyleyebiliriz. Özellikle aile içi şiddet bu anlamda çok ciddi sorunlar yaratabilir.
8. Ebeveynin Depresyonda Olması Çocuğunu Sevmediği Anlamına Gelmez.
Depresif ebeveyn için çocuğuyla parka gitmek bile zor olabilir. Birlikte oyun oynamak istemeyebilir, kaliteli zaman geçiremeyebilir. Eğer bu durumları tecrübe ediyorsanız bilmeniz gereken bir şey var: Yaşadıklarınızın çocuğunuza duyduğunuz sevgi ile bir ilgisi yok.
Daha önce de dediğimiz gibi, depresyon farklı tetikleyiciler sonucunda ortaya çıkabilen ve herkeste görülebilen bir rahatsızlık. Sizin de tecrübe ettiğiniz bu durum alerji gibi astım gibi bir sağlık sorunu ve tedavi olarak bunu kontrol altına almayı öğrenebilirsiniz.
Tedavi ve destek ile çocuğunuza duyduğunuz, ama kendinizi ifade etmek için bir türlü yeterli enerji bulamadığınız, sevgiyi en güzel şekilde gösterebilirsiniz.
Siz de ebeveynlikte depresyonla mücadele ediyorsanız; Heltia uygulaması üzerinden ihtiyaç duyduğunuz mental sağlık desteğine ulaşabilir, sizi ve ailenizi büyük boyutlarda etkileyen iyileşme sürecinize başlayabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Depresyonun Fiziksel ve Zihinsel Etkileri” ve “Popüler Diyetler Nelerdir? (Açıklamalar ve Örnekler)” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
National Forum on Early Childhood Program Evaluation