Gıdalarda pestisit kalıntıları, tarımsal üretimdeki verimliliği artırmak ve zararlı mikroorganizmaları kontrol altına almak amacıyla kullanılan kimyasal maddeler sonucu ortaya çıkar. Bu kalıntıların insan sağlığına olası etkileri nedeniyle bilinçli olmak gerekir. Bilinçlenmek adına bu yazımızda pestisit çeşitleri, zararları ve gıdalardan temizleme yöntemleri gibi konulara değineceğim.
Pestisit Nedir?
Tarımsal üretimde zararlı böcekler, bitkiler, mantarlar ve kemirgenlerle mücadele etmek için kullanılan kimyasal maddelerdir. Farklı çeşitlerde pestisit türleri ve bu türlere göre farklı özellikleri vardır. Bunlar hedeflenen zararlı organizmanın türüne ve kullanım amacına göre değişebilir.
Örneğin; insektisitler böcekleri hedef alırken, fungisitler mantar enfeksiyonlarına karşı etkilidir. Rodentisitler ise kemirgenlerle mücadelede kullanılır.
Gıdalarda Pestisit Kalıntısı Nedir ve Nasıl Oluşur?
Gıdalardaki pestisit kalıntıları, tarım ürünlerinin yetiştirilme ve işlenme süreçlerinde kullanılan maddelerin, gıda ürünlerinin yüzeyinde veya bazen içerisinde kalan izleri veya artıklarıdır.
Bu ürünlerin tarım ürünlerine uygulanması toprak, su ve hava ile etkileşime girmelerine neden olur. Bu etkileşimler sonucunda kullanılan kimyasal maddeler bitkilerin yapraklarına, meyvelerine ve sebzelerine yapışabilir. Sulama suyu ve yağmur da bu kalıntıların topraktan yüzeye yayılmasını sağlayabilir. Ayrıca rüzgarla taşınan ilaç partikülleri de çevredeki bölgelere yayılabilir.
Pestisit nelerde var, merak ediyor musunuz? İşte en çok kalıntı içeren gıdalar:
- Çilek
- Ispanak
- Kara Lahana
- Şeftali
- Armut
- Nektarin
- Elma
- Üzüm
- Dolmalık Biber
- Kiraz
- Yaban Mersini
- Yeşil Fasulye
Yukarıdaki 12 meyve ve sebze, çevresel çalışma grubu olan EWG tarafından yapılan araştırmaya göre Kirli 12 (Kirli Düzine) olarak adlandırılmıştır.
Yine aynı çalışma grubunun yaptığı araştırmaya göre;
- Avokado
- Tatlı Mısır
- Ananas
- Soğan
- Papaya
- Bezelye
- Kuşkonmaz
- Tatlı Kavun
- Kivi
- Beyaz Lahana
- Mantar
- Mango
- Tatlı Patates
- Karpuz
- Havuç
şeklinde yayınlanan liste ise Temiz 15’li olarak adlandırılır.
Pestisit Zehirlenmesi Nasıl Oluşur?
Gıdalarda bulunan kimyasal kalıntılar, uzun süreli maruziyet durumunda sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu kalıntılar kronik maruziyet durumunda kanser, üreme bozuklukları, bağışıklık sistemi sorunları ve nörolojik etkiler gibi sağlık sorunlarına sebep olabilir.
Pestisit zehirlenmesi, tarımda kullanılan bu maddelerin insanlar veya hayvanlar üzerinde toksik etkilere neden olması sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarını ifade eder. Bu zehirlenmeler genellikle bu maddelerin yanlış kullanımı, aşırı doz veya güvenlik önlemlerinin yetersizliği gibi faktörlerden kaynaklanabilir.
Pestisit zehirlenmesi belirtileri maruz kalınan ürünün türüne, dozuna, vücuda nasıl girdiğine ve bireyin duyarlılığına bağlı olarak değişebilir. Yaygın görülen belirtiler arasında baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, karın ağrısı, deri döküntüleri, solunum zorluğu, kas ağrıları, kasılmalar yer alır. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve hamile kadınlar, pestisit zararlarına karşı daha duyarlı olabilir.
Gıdalardaki Pestisit Nasıl Temizlenir?
Gıdalarda bulunan bu kimyasal maddeleri tamamen temizlemek zor olabilir ancak bazı yöntemleri uygulayarak kalıntılarını en aza indirebilirsiniz.
- Bunlardan ilki ve en önemlisi gıdalara yıkama ve temizleme işlemi uygulamaktır. Karbonatlı suda bekletme ve ardından yıkamak da tarımda kullanılan kimyasal maddelerden korunmak için uygulanabilecek bir yöntemdir.
- Ayrıca sebze ve meyvelerin kabuklarını soymak da bir seçenektir.
- Sert kabuklu meyveler ve sebzeleri fırçalayarak temizlemek daha etkili olabilir.
- Organik gıdaların tarım ilacı kullanımı daha sınırlı olduğu için organik ürünleri tercih etmek de bir seçenek olabilir. Ancak organik ürünlerin de tamamen kalıntısız olmadığını unutmamak önemlidir.
Pestisitler Hakkında Merak Edilenler
Pestisit ve Herbisit Nedir?
Pestisitler genel bir terim olup zararlı organizmaların kontrolünde kullanılan kimyasal maddeleri ifade eder. Herbisitler ise sadece yabancı otların kontrolünde kullanılan pestisit türüdür. Her ikisinin de kullanımı çevre ve insan sağlığına etkileri nedeniyle dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.
Pestisit Kimyasal Kalıntı Oluşturur mu?
Evet, tarım ürünlerine uygulandığında bu ürünlerde kimyasal kalıntı oluşturabilir. Bu kalıntılar birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Bunlar arasında kullanılan pestisit özellikleri, uygulama dozu, uygulama zamanlaması, ürünün türü, hasat zamanı, işleme ve depolama koşulları gibi faktörler yer alır.
Pestisitlerin Kalıntısı Nasıl Tespit Edilir?
Bu maddelerin tespiti ve ölçümü, analitik kimya yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilir. Gaz kromatografisi, sıvı kromatografisi ve kütle spektrometresi gibi yöntemler sayesinde çok düşük seviyelerde kalıntılar tespit edilebilir.
Sonuçta bilinçli tüketiciler olarak gıda kaynaklarımızı daha dikkatli bir şekilde seçmeli, gıdalardaki kimyasal kalıntıların potansiyel risklerini anlamalı ve sağlığımızı korumak için uygun önlemleri almalıyız.
Dilerseniz Heltia uygulaması üzerinden besinlerle ilgili ipuçlarına bakabilir, ihtiyaç duymanız halinde çevrimiçi olarak bir uzmanla görüşebilirsiniz.
Bu yazıdaki bilgileri faydalı bulduysanız “Bağırsak Düzenleyici Beslenme Önerileri (10 İpucu)” ve "Gıdalardaki Potansiyel Tehlike: Akrilamid Nedir?" adlı yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Environmental Working Group (EWG). (2023). EWG's 2023 Shopper's Guide to Pesticides in Produce.
Food and Agriculture Organization (FAO). (2021). Pesticide residues in food.