Hamilelik, annelik, çocuk sahibi olmak genellikle en iyi, en olumlu duygularla ifade edilir. Tabii ki de dünyaya bir bebek getirmek, deneyimlemedikçe anlaşılması zor olabilecek, aşırı güçlü ve farklı duyguları ortaya çıkarır. Mutluluk da bunlar arasında en önemli olanlardan biri.
Ama doğum yapan çoğu kadının söylediği gibi, annelik tüm duyguların aynı anda yaşandığı bir olgu aslında. Her zaman bu duygular arasında mutluluk baskın olmayabilir. Bazen anne ya da anne adayı kendini beklenmedik bir şekilde üzgün ve mutsuz bulabilir, yıkıcı duygularla başa çıkmak zorunda kalabilir. Bu tür negatif düşünceler ve düşük duygudurum da bir depresyonun habercisi olabilir.
Bu yazıda postpartum depresyon nedir, doğum sonrası depresyon yaşayanlar hangi belirtileri gösterir ve nasıl davranır gibi konulara değindik. Böylelikle bu ciddi durum hakkında farkındalık kazanmanıza yardımcı olabileceğimizi umuyoruz.
Postpartum Depresyon Nedir?
Postpartum depresyon olarak da bilinen doğum sonrası depresyonu, bebek sahibi olmanın getirdiği fiziksel, duygusal ve davranışsal değişiklikler tarafından tetiklenen bir depresyon türüdür. Genelde doğumdan sonraki 4 hafta içerisinde başlar ve tipik olarak majör depresyon belirtileri görülür.
Bu durum ciddi bir psikolojik rahatsızlık. Bu nedenle fark edilmesi ve tedaviye başlanması oldukça önemli. Yani, postpartum depresyonu basit bir hüzün ya da sadece hormonların değişiminden kaynaklanan ruh hali değişimi gibi değerlendirmek doğru değil.
Postpartum depresyonun hangi sebeplerle bağlantılı olarak oluşabildiğini merak ediyorsanız, “Doğum Sonrası Depresyon Neden Olur?” adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Postpartum Depresyon Nasıl Ayırt Edilir?
“Peki, biri bebek sahibi olduktan sonra kendini sadece üzgün hissedemez mi?” diye soruyor olabilirsiniz. Tabii ki de yeni anne olmuş biri kendini hüzünlü hissedebilir. Yeni bebek sahibi olan birinin bedeninde çok ciddi değişimler yaşanır. Hem bu fiziksel ve kimyasal değişimler hem bebek sahibi olmanın yarattığı karmaşık duygular ebeveynin ruh halini etkiler.
Bu sebeple doğum sonrasındaki dönemde birkaç farklı türde psikolojik durum, sorun gözlenebilir. Postpartum depresyonun yanında, bunların başında annelik hüznü ve doğum sonrası psikozu gelir.
Kimi zaman bu 3 kavram birbirine karışabilir. Ama aslında aralarındaki farkları bilmek oldukça önemli, yoksa depresyon gibi önemli bir rahatsızlık göz ardı edilebilir.
Gelin, bunlar hangi açılardan doğum sonrası depresyonundan ayrılır inceleyelim:
1. Annelik Hüznü (”Baby Blues”) Nedir?
Annelik hüznü, genelde doğumdan sonraki 3. - 4. günlerde ortaya çıkar ve yeni doğum yapan annelerin yaklaşık %70’inde görülür.
Bu dönemde;
- Çok mutluyken birden üzgün hissetmeye başlayabilir, ruh halinizde ani değişimler yaşayabilirsiniz.
- Görünürde hiçbir sebep yokken birden ağlamaya başlayabilirsiniz.
- Kendinizi sebepsiz yere üzgün, kızgın, yalnız, huzursuz ya da endişeli hissedebilirsiniz.
Bu belirtiler genelde doğumdan sonraki günlerde azalarak biter ve en fazla 1-2 hafta sürer. Yani annelik hüznü, doğum sonrası depresyona göre çok daha kısa süreli ve geçici bir durumdur.
2. Doğum Sonrası Psikozu Nedir?
Doğum sonrası psikoz, yeni anneleri etkileyebilecek oldukça ciddi bir rahatsızlık. Genellikle doğumdan sonraki ilk 3 ay içinde, hızlı bir şekilde ortaya çıkar ve tedavi edilmesi elzemdir.
Bu psikolojik rahatsızlıkta;
- Anne gerçeklikle bağlantısını kaybedebilir, halüsinasyonlar ve sanrılar yaşayabilir.
- Uykusuzluk, heyecanlı ve kızgın hissetme, huzursuzluk ve garip duygu ve davranışlar ve sürekli hareket halinde olma gibi durumlar da görülebilir.
- Annede kendine ya da bebeğine zarar verme düşünceleri oluşabilir.
Doğum sonrası psikozu depresyondan daha hızlı gelişen ve görece olarak daha tehlikeli şeklinde değerlendirilebilecek bir sorun. Ama her iki durumda da annenin en kısa sürede alanında bir uzmandan destek alması gerekir.
Doğum Sonrası Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Daha rahat ayırt etmeniz adına postpartum depresyon belirtilerini de detaylıca açıklayalım.
Hamilelik sonrası depresyon belirtileri arasında:
- Depresif düşünceler
- Ani ruh hali değişimleri
- Sebepsiz yere, sık sık gelen ağlama isteği
- Bebekle bağ kuramama, başkasının bebeği gibi hissetme
- İnsanlardan kaçınma
- İştahsızlık ya da normale göre aşırı yemek yeme
- Uyku sorunları
- Sürekli yorgun ve enerjisiz hissetme
- Eskiden zevk alınan aktivitelere karşı ilgisizlik
- Sinirlilik ve öfke hali
- Umutsuz, çaresiz, değersiz ve suçlu hissetme
- İyi bir anne olamadığını düşünme ve yetersiz hissetme
- Konsantre olmada ve karar vermede zorluk çekme
- Huzursuzluk
- Aşırı endişe duyma ve panik atak
- Tekrarlayan ölüm, intihar ve kendine veya bebeğe zarar verme düşünceleri yer alır.
Bu belirtilerin bir kısmı annelik hüznünden kaynaklanıyor olabilir. Belirtiler 2 haftadan uzun sürdüğünde ise bir uzmana danışmak gerekir.
Postpartum Depresyon Yaşayanlar Nasıl Davranır?
Burada çok büyük bir genelleme yapmak söz konusu değil. Çünkü doğum sonrası depresyon geçirenler, belirtileri doğumdan bir sene sonra bile gözlemeye başlayabilir.
- Belirtiler günlük hayattaki işlerin üstesinden gelmenizi zorlaştırabilir ve bebeğin bakımını aksatmanıza sebep olabilir.
- Birçok kadın postpartum depresyonu belirtilerini gizlemeye çalışır. Bazı kadınlar semptomlarını kimseye söylemezler. Bu duruma sebep olan ise genellikle toplumdaki genel yargılardır.
- Yeni anne olmuş bir kadın mutlu olmak zorunda olduğunu düşünür, çünkü çevresinden genelde bu tür tepkiler alır. Elbette, bir insanın hayata yeni bir can getirmesi çok özel, farklı bir durum ve tabii ki de mutluluk verici. Ama bu mutluluğu hemen, kayıtsız şartsız bir şekilde yaşamak zorunda hissetmek de doğru değil.
- Yeni anne olmuş bir kadın ya da baba olmuş bir erkek kendini mutsuz, üzgün ya da depresif de hissedebilir. Bu hisler gelip geçici de olsa depresyonu da işaret etse bunda utanılacak, çekinilecek ve saklanacak hiçbir şey yok. Kendinizi asla ama asla bu tür duygular yaşadığınız için suçlamamalı, tecrübe ettiklerinizin doğal olduğunu ve birçok kişinin benzer duyguları paylaştığını unutmamalısınız.
Siz veya sevdiğiniz lohusalık sonrası depresyon yaşıyorsa, vakit kaybetmeden bir uzmana danışarak mental sağlık desteği alınması çok önemli. Bunun için Heltia uygulaması üzerinden online olarak uzman görüşmeleri sağlayabilir, iyileşme ve belirti yönetimi sürecinize destek olabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Çocuğunuz Özgüvenli mi, Sınırsız mı?” ve “Kış Depresyonu Nedir? (Sebepleri ve Çözüm Yolları)” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
American Psychological Association (APA)
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)
Davé, S., Petersen, I., Sherr, L., & Nazareth, I. (2010). Incidence of maternal and paternal depression in primary care: a cohort study using a primary care database. Archives of pediatrics & adolescent medicine, 164(11), 1038-1044.
Schiller, C. E., Meltzer-Brody, S., & Rubinow, D. R. (2015). The role of reproductive hormones in postpartum depression. CNS spectrums, 20(1), 48-59.ISO 690