Sürdürülebilir beslenme, gıda ve beslenme güvenliği ile mevcut ve gelecek nesillerin sağlıklı yaşamına katkıda bulunurken, çevresel etkileri minimize eden beslenme yaklaşımıdır.
Sürdürülebilir beslenme, çevresel kaynakların korunmasına katkıda bulunurken yerel toplulukları da desteklemeyi amaçlar. Bu yaklaşım, sağlıklı ve besin açısından zengin gıdalara erişimi kolaylaştırmayı, uygun fiyatlı hale getirmeyi ve kültürel olarak uygun hale getirmeyi hedefler. Sağlıklı beslenme, yetersiz beslenmeyle mücadele etmenin yanı sıra diyabet, kalp hastalığı, inme ve kanser gibi bulaşıcı olmayan hastalıklardan korunmada da yardımcı olur. Bu nedenle sürdürülebilir beslenme, hem insan sağlığı hem de gezegen için kritik bir konudur.
Sürdürülebilir Beslenme Neden Önemlidir?
2050 yılına kadar dünya nüfusunun yaklaşık 9,6 milyar olacağı tahmin ediliyor. Fakat çalışmalar besin üretim yöntemlerinin sürdürülebilirlik açısından yetersiz olduğunu gösteriyor. Gıda üretimindeki artan talebi ve doğal kaynakların sınırlı olmasını göz önünde bulundurarak, sürdürülebilir tarım uygulamalarının geliştirilmesi ve kaynakları daha verimli kullanma yolunda çalışmaların yapılması önemlidir. Aksi taktirde milyarlarca insanı beslemeye yetecek kadar besin üretmek için şimdiki tarım alanının 3 katına ihtiyacımız olacağı tahmin ediliyor (Birleşmiş Milletler Dünya Nüfus Raporu 2019).
Küresel olarak her gün ürettiğimiz gıdanın yaklaşık %30'u israf ediliyor (FAO 2019) buna rağmen yetersiz beslenen insanların sayısı hala çok yüksek.
Sürdürülebilir beslenme, karbon ayak izinizi azaltabilir, değerli kaynakları koruyabilir ve daha etik gıda sistemlerini destekleyebilir.
Sürdürülebilir Sağlıklı Beslenmenin Amaçları Neledir?
- Mevcut ve gelecek nesiller için her yaştan tüm bireylerin optimal büyüme ve gelişimini sağlamak;
- Her türlü yetersiz beslenmenin önlenmesine katkıda bulunmak,
- Beslenmeye bağlı ilgili hastalık riskini azaltmak,
- Biyoçeşitliliğin ve gezegen sağlığının korunmasını desteklemek.
Daha Sürdürülebilir Beslenmenin 8 Adımı
Beslenme alışkanlıklarını değiştirmek, birçok diyet değişikliğinde olduğu gibi, adım adım yaklaşıldığında daha sürdürülebilir bir diyete geçişi kolaylaştırır. Ani ve büyük değişiklikler, kişinin yeni beslenme düzenine uyum sağlamasını zorlaştırarak eski beslenme düzenine geri dönme riskini artırabilir. Bu nedenle, yemek yeme alışkanlıklarında daha sürdürülebilir değişiklikler yapmak isteyenlerin bu adımları dikkate alması önemlidir.
Bu adımlar, zaman içinde tek seferde veya ayrı ayrı alındığında, kişinin çevresel etkisini azaltmasına ve sağlığını iyileştirmesine yardımcı olabilir. Dolayısıyla, küçük adımlarla başlayarak ve zamanla daha fazla bitkisel beslenmeye odaklanarak, kişiler hem kendi sağlıklarına katkı sağlar hem de çevreye olan etkilerini azaltmaya yardımcı olurlar.
1. Yerel Yiyecekleri Tercih Edin
İnsanlar yerel ekonomiyi desteklemeye, çiftçileri tanımaya ve bölgesel yiyecekleri denemeye ilgi duydukça, ülkemizde yerel besin hareketi artıyor.
Evin yakınında yetiştirilen yiyeceklerin size ulaşması için daha az nakliye gerekir, bu da emisyonları ve fosil yakıt kullanımını azaltır. Buna karşılık, bu maliyetleri düşürür.
2. Mevsimine Göre Beslenin
Mevsiminde hasat edilen yiyecekler, doğal büyüme döngüsüne uygun olarak yetiştirildiği için olgunluk ve tat bakımından zirvede olma eğilimindedir ve besin değerleri daha da yüksektir. Örneğin, bir araştırma, mevsim dışında yetiştirilen brokolilerin aksine mevsiminde yetiştirilen brokolilerin daha yüksek C vitamini içerdiğini bulmuştur.
Bu yiyecekler yerel üreticilere destek verirken gıda nakliyatının ve depolamanın çevresel etkilerini azaltır. Bu nedenle, mevsimsel yiyecekleri tercih etmek hem kişisel hem de gezegenimiz için olumlu bir seçenektir. Mevsimlik yiyecekler, genellikle mevsim dışında satın alınanlardan daha ucuzdur. Çiftlikler veya gıda perakendecileri elinde fazla mahsul bulunduğunda, ürünlerin bozulmadan önce tüketicilere ulaşması için genellikle daha düşük fiyatlardan satışa sunarlar.
3. Öğünlerinizi Planlayın
Yemek planlaması, tam olarak ne yiyeceğinizin kontrolünü size verir. Sağlık hedeflerinize uygun, yeterli, besleyici yiyecek seçimleri yapmanıza izin vererek daha sağlıklı bir beslenme programı izlemenize yardımcı olabilir.
4. Arta Kalan Yiyecekleri Tüketin
Yiyecek atıklarını en aza indirmek, hem kaynakların israfını önler hem de çevresel sürdürülebilirliği destekler. Ayrıca karbon ayak izinizi azaltmanıza da yardımcı olabilir.
Evde arta kalan yiyecekleri tüketmek, gereksiz harcamaları önler. Daha bilinçli bir şekilde alışveriş yapmak ve yalnızca gerçekten ihtiyacınız olan yiyecekleri satın almak, hem çevresel hem de ekonomik açıdan olumlu bir etki yaratır.
5. Konserve Yapmayı, Dondurmayı veya Kurutmayı Düşünün
Dondurma, konserve yapma ve kurutma, yiyecekleri evde saklamanın basit ve erişilebilir yollarıdır.
Dondurma en kolay yöntemdir ve birçok yiyecek iyi donar (yine de herhangi bir ürünü dondurucuya koymadan önce araştırma yapmak en iyisidir). Konserveleme ve kurutma biraz daha çaba gerektirir ve doğru şekilde yapılması çok önemlidir. Ancak yiyecekleri haftalarca hatta aylarca elinizin altında tutmanıza yardımcı olabilir.
6. Toplu Alışveriş Yapın
Toplu alışveriş yaparak, plastik ambalaj kullanımını azaltabilirsiniz. Daha büyük miktarlarda alışveriş yapmak, tek kullanımlık plastik ambalajların daha az kullanılmasına ve böylece çevresel etkinin azaltılmasına katkıda bulunabilir.
Özellikle kuru gıdaları toplu olarak satın almak genellikle maliyetleri önemli ölçüde azaltır. Özellikle kuruyemişler, kuru meyve veya özel unlar gibi daha nispeten daha pahalı ürünler söz konusu olduğunda.
7. Daha Az Et ve Daha Fazla Sebze İçeren Besinler Yiyin
Bitkisel besinlere daha fazla yönelmek bütçenize katkı sağlarken, sağlığınızı iyileştirir ve hayvansal besinler kadar çevreye zarar vermez. Hayvansal ürünlerin aşırı üretimi ve tüketimi; metan ve karbondioksit gibi sera gazlarının atmosfere salınmasına, büyük miktarda su harcanması gibi çevresel sorunlara neden olabilir.
Yüksek lifli tahıllar yemek, çevre ve sağlığınız için oldukça iyi bir seçimdir. Sebzeler, meyveler, baklagiller, tahıllar, kuruyemişler ve tohumlar gibi bitkisel besinler yüksek lif içeriği sayesinde tokluk hissi sağlar, kolesterol seviyesini düşürür. Bitkisel besinler zengin antioksidan, vitamin, mineral içeriği sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir, kronik hastalıklardan korur ve kanser riskini azaltır.
Hayvansal besinler doymuş yağ açısından zengindir, bitkisel besinler daha az doymuş yağ içerir. Bu sayede kilo kontrolü sağlamanıza yardımcı olur ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltır, kalp sağlığını destekler.
8. İşlem Görmüş, Katkı Maddeli Besinlerden Kaçının
İşlem görmüş paketli besinler, ilave tatlandırıcılar, yüksek şeker-tuz (yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi), kimyasal koruyucular ve doymuş yağ içerir. Örnekler olarak peynir aromalı mısır cipsleri, atıştırmalık bisküvileri ve yapay aromalı kekleri, tatlıları verebiliriz.
İşlenmiş besinleri içeren beslenme tarzı, obezite, diyabet ve bazı kanserler gibi çok sayıda sağlık durumuyla ilişkilidir.
Sonuç olarak sürdürülebilir bir beslenme, tüm bitki besinlerinin daha yüksek alımına odaklanır. İnsanlar hala hayvansal ürünleri yemeyi tercih edebilir, ancak çok daha düşük miktarlarda.
Gıda sisteminin sağlıklı ve sürdürülebilir hale getirilmesi, hükümetlerin, özel ve kamu sektörlerinin yanı sıra bireylerin ortak çabalarına bağlı acil bir konudur. Gıda üretim sürecinde yapılan değişiklikler, diyetlerimizde değişikliklere yol açar. Yiyecek seçimlerimizin çevre ve sağlık üzerindeki etkilerinin farkında olarak, özellikle bitki bazlı diyetlerin hem sağlık sonuçları hem de çevre açısından en uygun seçenek olduğunu bilmeliyiz. Sonuç olarak, gezegen için iyilik aynı zamanda kendi iyiliğimiz içindir.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Kısa Sürede Fazla Kilo Vermenin Zararları” ve “Stres Nedir, Nasıl Oluşur?” adlı blog içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar
Burlingame, B. (2012). Sustainable diets and biodiversity – Directions and solutions for policy research and action Proceedings of the International Scientific Symposium Biodiversity and Sustainable Diets United Against Hunger. Rome: FAO.