Baharatlar, yemeklere lezzet katan ve onlara benzersiz tatlar kazandıran önemli mutfak malzemeleridir. Her kültürün kendine özgü baharatları vardır ve bu baharatlar yemeklerin karakteristik özelliklerini belirler. Bu yazımda kaç çeşit baharat vardır, sık kullanılan baharatlar nelerdir gibi soruları cevaplayacağım, baharat çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgi vererek kullanım alanlarını anlatacağım.
Hazırsanız başlayalım!
Baharat Çeşitleri Nelerdir?
Baharatlar genellikle çeşni verme veya yemekleri tatlandırma amacıyla kullanılan bitki kökenli maddelerdir. Her biri kendine özgü lezzet, renk ve kokuya sahip olduğundan farklı baharat çeşitleri isimleri verilir. Bunlar, bitkilerin çiçekleri, yaprakları, tohumları, kabukları, kökleri veya meyveleri gibi farklı kısımlardan elde edilebilir.
Elde ediliş şekillerine göre baharat isimleri şu şekilde örneklendirilebilir:
- Kekik, nane, biberiye, tarhun gibi baharatlar bitkinin kurutulmuş yapraklarıdır.
- Çörek otu, hardal, kimyon, rezene ise bitkinin tohumlarından elde edilir.
- Karabiber, pul biber, yenibahar, kişniş, sumak bitkilerin meyvelerinden elde edilen baharatlara örnek verilebilir.
- Zencefil ve zerdeçal ise bitki köklerinden elde edilir.
- Karanfil ve safran ise bitkinin çiçek kısmının kurutulması ile elde edilen toz veya tane halindeki baharatlardır.
Ana olarak baharat türleri bu şekilde gruplandırılabilir.
Baharat Çeşitleri Listesi ve Kullanım Alanları
Baharat dünyası oldukça geniş. Her gün sıkça kullandığımız baharatlar olduğu gibi ismini bile duymadığımız değişik baharatlar da var.
Burada hepsinden bahsetmemiz mümkün olmasa da kekikten karanfile kadar uzanan bazı baharat çeşitlerinin özellikleri ve kullanım alanları:
1. Kekik
Baharatlar listesindeki ilk örneğimiz kekik. Kekik, Akdeniz mutfağının olmazsa olmaz baharatlarından biridir. Kekik bitkisinin yaprakları güçlü bir aromaya sahiptir. Genellikle et yemeklerinde, pizza, makarna sosları ve salatalarda kullanılır.
Yemeklerdeki kullanımı dışında tıbbi ve aromaterapi uygulamalarında da kekik kullanılır. Kekik, antioksidan bileşikler içerir. Bu bileşikler, hücresel hasarı azaltmaya ve yaşlanmayı yavaşlatmaya yardımcı olabilir. Kekik yağı öksürük, soğuk algınlığı ve boğaz enfeksiyonlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
2. Biberiye
Biberiye, kökleri antik dönemlere kadar uzanan ve hem mutfakta hem de tıbbi amaçlarla yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Yoğun ve keskin kokusuyla bilinir. Bu baharat özellikle et yemeklerinde tercih edilir ve özellikle kuzu ve tavukla çok iyi bir uyum içerisindedir.
Biberiye, yemeklere güzel bir aroma katmanın yanı sıra sindirimi de kolaylaştırabilir. Ayrıca içerisinde yer alan bazı bileşenler antioksidan etkiye sahiptir.
3. Çörek otu
Çörek otu, özellikle Orta Doğu ve Güney Asya bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilen ve kullanılan küçük siyah tohum şeklindeki baharattır. Keskin ve hoş kokulu olduğundan çörek, pide, ekmek gibi hamur işlerinin üzerinde sıkça kullanılır.
Çörek otu, geleneksel tıpta sindirim sorunlarından solunum yolu rahatsızlıklarına kadar çeşitli sağlık sorunlarını tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca çörek otu yağı da cilt sağlığı için kullanılır.
4. Kimyon
Anason ile aynı familyadan olan kimyonun ana yurdu Asya’dır. Kimyon bitkisinin tohumları, karakteristik bir aroma ve keskin bir tat taşır. Bu tohumlar, genellikle öğütülerek veya bütün olarak kullanılır. Et ürünlerinde, sos ve çorbalarda yaygın bir kullanımı vardır.
5. Karabiber
Karabiber, acı ve baharatlı bir tada sahiptir ve dünya mutfağının her yerinde kullanılır. Et, deniz ürünleri, sebzeler ve soslar için ideal bir baharattır.
Karabiberin ana aktif bileşeni piperindir. Piperin, karabiberin acılığını ve baharatlı tadını oluşturur. Bu bileşik, vücutta biyoyararlanabilirlik olarak adlandırılan bir süreci etkiler. Sindirim sistemindeki bazı enzimleri etkileyerek, sindirilen besin maddelerinin emilimini artırabilir.
Sindirim problemleri yaşıyorsanız ‘Sindirimi Kolaylaştıran Fermente Gıdalar ve Tarifler’ yazımıza göz atabilir, tarifleri deneyebilirsiniz. Ayrıca [fiziksel veya mental sağlık alanında uzamanlara danışabilirsiniz](https://heltia.go.link?adj_t=1c1rn09s_1c48uaty.
6. Zencefil
Asya mutfağının vazgeçilmezlerinden biri olan zencefil keskin bir tada sahiptir. Et, deniz ürünleri, sebzeler ve tatlılar için kullanılır.
Zencefil içerisinde önemli bir antioksidan olan gingerol bulunur. Gingerol, güçlü bir antioksidandır ve vücutta serbest radikallerle savaşarak oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Serbest radikaller, hücresel hasara ve yaşlanmaya yol açabilen reaktif moleküllerdir. Antioksidanlar, bu serbest radikalleri etkisiz hale getirerek hücresel sağlığı koruyabilir.
7. Zerdeçal
Zerdeçal, parlak sarı rengi ile tanınır ve özellikle Hint mutfağında çok kullanılan bir baharattır. Et, sebzeler ve pilav yemeklerine tat katar.
Zerdeçal önemli bir antioksidan olan kurkumin açısından zengin bir bitki köküdür. Kurkumin, zerdeçalın karakteristik sarı rengini ve birçok sağlık faydasını sağlayan ana bileşiktir.
8. Tarçın
Tarçın, tatlı ve tuzlu yemeklerde kullanılan popüler bir baharattır. Tatlılar, kekler ve kahvelerde yaygın olarak kullanılır.
Tarçın, aynı zamanda sağlık açısından da faydalıdır. Özellikle kan şekerini dengeleme etkisiyle bilinir.
9. Karanfil
Karanfil, birçok dünya mutfağında yaygın olarak kullanılır. Özellikle Asya, Orta Doğu ve Hint mutfağında sıklıkla görülür. Keskin bir tat ve kokuya sahip olan karanfil, tatlılarda ve sıcak içeceklerde kullanılır. Ayrıca et yemeklerine özel bir aroma katar.
Karanfilin içerisinde antimikrobiyal etkiye sahip olan öjenol adında bir bileşik vardır. Bu bileşik, mikroorganizmaların gelişmesini engeller. Karanfil ağız ve diş sağlığını desteklemek için de sıkça kullanılır.
Aşırıya Kaçmadan Kullanın
Baharatlar, yemeklere lezzet katan ve farklı tatlar oluşturan doğal bileşenlerdir ancak mucizevi ya da sihirli bir özellikleri yoktur. Yukarıdaki baharat isimleri listesinden de dahil sağlığınıza harika faydalar sağlayan baharatlar elbette vardır. Ancak bunlar da herhangi bir sağlık sorununu anında çözen sihirli bir çare değildir. Sağlıklı bir yaşam tarzı için dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve uzman tavsiyelerine uymak önemlidir. Dolayısıyla "mucize baharatlar" yerine gerçekçi ve bilimsel yaklaşımları tercih etmek her zaman daha mantıklıdır.
Sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni için oluşturmanıza yardımcı olmak için Heltia uzmanları her zaman yanınızda! Heltia uygulamasını indirerek online diyetisyen görüşmeleri yapabilir, beslenme uzmanı yardımıyla kişisel ihtiyaçlarınıza uygun bir beslenme programı oluşturabilir ve süreci takip edebilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Sağlığınıza İyi Gelecek Bitkisel Çay Çeşitleri ve Faydaları” ve “Yapay Tatlandırıcılar ve Zararları” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Birer S., Yiyeceklerimizin İçinde Kullandığımız Baharatlar ve Özellikleri, Gıda, Şubat, 1986.
Bilişli A., Özel Gıdalar (Bölüm 7: Baharatlar), Sidas Medya, Çanakkale,2018.