Osteoartrit halk arasında “kireçlenme” olarak geçen, zaman içerisinde eklem kıkırdağında meydana gelen değişiklikler ile eklem yüzeylerinde ve kenarlarında yeni kemik oluşumuna neden olan bir durumdur.
Osteoartrit literatürde osteoartroz veya dejeneratif eklem hastalığı (normal yaş değişiklikleri) olarak geçer. Osteoartiritin birincil (nedeni bilinmeyen) ve ikincil (travma, obezite veya hastalık gibi diğer durumların neden olduğu) olarak iki durumu olabilir, genellikle birincil osteoartrit daha yaygındır.
Osteoartritin ne olduğunu konuştuk, yazımızın devamında da belirtiler, osteoartrit tedavisi, kireçlenme egzersizleri hakkında detaylı bilgiler vereceğiz.
Osteoartrit Neden Olur?
Kireçlenme yani osteoartrit, genellikle diz eklemin ön ve iç yan tarafında başlar. Eklem sıvı kaybı ile birlikte kıkırdak değişiklikleri ile devam eder.
Sağlıklı kişilerde kıkırdak pürüzsüz, güçlü, beyaz ve elastiktir. Kıkırdağın amacı kemiklerin eklem yüzünün ağrısız ve sorunsuz hareket etmesine yardımcı olmaktır. Hafif osteoartritte kıkırdak daha az pürüzsüz ve incedir. Böylece eklem aralığı daralır. Eklem aralığının daralması sonucunda eklemlere binen yük artar ve hareket zorlaşabilir. Kıkırdak değişimi sonucunda ise osteofit adı verilen küçük kemik çıkıntıları gelişir.
Osteoartrit Belirtileri Nelerdir?
Osteoartrit bulguları ve belirtileri kişiden kişiye ve hastalığın süresine göre değişebilir. Fakat genel olarak kireçlenme yani osteoartrit belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:
- Ağrı (Ağrı hareket ve ağırlık ile artar, dinlenme halinde azalır.)
- 30 dakikadan az sabah tutukluğu
- Kısıtlı eklem hareketleri
- Eklemlerde şişme
- Diz çökme, sandalyelerden kalkma gibi eylemlerde zorlanma
- Eklemde hareket esnasında oluşan çıtırtı sesi (Crepitus)
Osteoartrit Risk Faktörleri Nelerdir?
Kireçlenme görülme olasılığı bazı faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Bu faktörleri şu şekilde listleyebiliriz:
- Yaş
- Obezite
- Cinsiyet
- Travma
- Genetik yatkınlık
- Mesleki stres
- Eklem şeklinin değişmesi
- Alkol
- Sigara
- Hormonal dengesizlikler
- Kontakt sporlar (futbol vb.)
- Çevre kasların zayıflaması
Osteoartrit için en önemli risk faktörü yaştır. Yapılan çalışmalara göre kadınlar erkeklere göre daha yüksek eğilime sahip ve her 60 yaş üstü üç kişiden biri bu durumdan etkileniyor.
Kireçlenme, Osteoartrit Nasıl Teşhis Edilir?
Osteoartrit teşhisi bazı bulgular üzerinden yapılır. Önceki ayın çoğu gününde diz ağrısı, eklem kenarlarında yeni kemik oluşumları (osteofit), sabah tutukluğu ve aktif eklem hareketinde eklem sesi (crepitus) osteoartrit bulguları arasındadır.
Osteoartrit Tanısında Hangi Yöntemler Kullanılır?
- Fizik muayene
- Radyografi
- Kan testleri (Romatizmal hastalıklar ile osteoartriti ayırmak için kullanılır)
- CT taraması ve MRI.
Kireçlenme, Osteoartrit Tedavisi Nasıl Olur?
Osteoartrit fizik tedavi, çeşitli ilaçlar ve yaşam değişimleri içeren genel bir program eşliğinde tedavi edilir. Tedavi kişinin yaşam biçimine, egzersiz alışkanlıklarına veya osteoartritin seyirine göre değişebilir. Kişiye özgü ve doğru teknikte uygulanan osteoartrit egzersizleri tedavinin en temel parçasıdır.
Osteoartrit Egzersizleri Nelerdir?
Osteoartrit için yapabileceğiniz bir çok egzersiz çeşidi vardır. Bunlardan bazıları egzersizden önce ve sonra uygulayabileceğiniz dinamik/statik germe egzersizleri, çevre kasları güçlendirmeye yönelik egzersizler, aerobik (yürüme, koşma, yüzme vb.) egzersizler ve beden farkındalığını arttıran egzersizler (yoga, taichi, çigong) olabilir.
Yukarıda yazılan tüm egzersiz çeşitlerinin yoğunluğunu ve uygulama şeklini fizyoterapistinize danışarak belirlemeniz en doğru yöntem olacaktır.
Kireçlenme, Osteoartrit Hakkında Merak Edilenler
Bilinen Tedaviler Dışında Kireçlenmeye Ne İyi Gelir?
Bilinen tedaviler dışında osteoartrite iyi gelen yeni bir tedavi yöntemi yoktur. Tedavide altın anahtar yaşam biçimini değiştirmek ve egzersizdir.
Osteoartrit Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Osteoartrit tedavi edilmezse kıkırdaklar daha çok yıpranır ve bu durumdan kemikler de etkilenmeye başlar. Bu durumda kemik veya kıkırdak parçaları ufalanarak eklem çevresinde birikebilir.
Osteartritli Bireyler Hayat Kalitesini Nasıl Artırabilir?
Osteoartrit ilerleyici bir durum olduğundan yaşam kalitesini arttırabilmeniz için bazı değişiklikler yapmanız gerekebilir.
Bunlardan bazıları:
- Profesyonellerden yardım alarak tabanlık kullanmak. (Sert tabanlı ve yüksek topuklu ayakkabılardan kaçınılmalıdır.)
- Hareket etmeyi ve düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirmek.
- Fazla kilonuz varsa profesyoneller yardımı ile ideal kilonuza ulaşmak.
- Stres yönetimi becerilerini geliştirmek ve kötü alışkanlıkları bırakmaya çalışmak.
Yürüyüş Kalçada Osteoartriti Kötüleştirir mi?
Yürüyüş yapmak kalçada olan osteoartriti kötü etkilemez. Tam tersine fiziksel olarak aktif olmak günde 30 dakika orta tempolu (yürürken konuşabildiğiniz fakat şarkı söyleyemediğiniz şiddete) yürüyüşler önerilmektedir. Fakat uzun süreli ve doğru ayakkabı seçimi yapılmadan gerçekleştirilen yürüyüşler kalçaya olan yük arttırıp durumun seyirini kötüleştirebilir.
Osteoartrit Osteoartroz Farkı nedir?
Osteoartrit ve osteoartroz arasında bir fark yoktur. İsimlendirmeleri farklı olsa bile aynı durumu belirtir.
Osteoartrit ve Romatoid Artrit Arasındaki Farklar Nelerdir?
Osteoartrit ve romatoid artrit, gösterdikleri semptomlar sayesinde çok net bir şekilde ayırt edilebilir. Örneğin:
- Osteoartrit dejeneratif bir durumdur, yani oluştuğu bölgelerde yapı ve fonksiyon değişikliğine yol açar. Romatoid artrit ise inflamatuardır. Bağışıklık sisteminin risklere karşı ‘alarm’ vermesine sebep olur. Bu da hücre ve dokularda ısı, kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi belirtiler yaratır, yapı değişikliklerine yol açmaz.
- Osteoartritte genellikle eklem şişliği meydana gelmez. Romatoid artritte yumuşak bir eklem şişliği vardır, inflamatuar özelliklerinden dolayı cilt normalden daha sıcak olur.
- Bu iki rahatsızlıkta ağrıların ortaya çıkma ve şiddetlenme düzeni oldukça farklıdır. Osteoartrit hareketle birlikte artan, dinlendirince azalan ağrılar meydana getirir. Romatoid artritte ise özellikle sabahları semptomlar daha şiddetlidir. Gün içerisinde de hareket ettikten sonra dinlenme haline geçince ağrı artar.
- Osteoartrit orta yaşlardan sonra görülür, genellikle 40 yaş ve üzerinde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Romatoid artrit ise herhangi bir yaş grubunda görülebilmekle birlikte en yaygın olduğu aralık 25-50 yaş arasıdır.
- Sabah eklem sertliği osteoartritte yarım saatten az, romatoid artritte 1 saatten fazla görülür.
- Hangi eklemleri nasıl etkileyebildikleri de değişiklik gösterir. Osteoartritte tek taraflı uzuv etkilenimi vardır, etkilediği eklemler genellikle ağırlık aktarımı olan eklemlerdir. Örnek olarak kalça ve diz eklemlerini verebiliriz. Buna karşın romatoid artritte genellikle küçük eklem etkilenimi mevcuttur, vücudun her iki tarafı da etkilenir.
Heltia uygulaması üzerinden bir fizyoterapiste danışarak kireçlenme sorununuz hakkında görüşebilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Kronik Yorgunluk Nedir, Neden Olur, Nasıl Geçer?” ve "Osteoartrit için Egzersiz: Deneyiminizi Geliştirmek için 8 Anahtarı" yazıları da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar
Zhang, Y., & Jordan, J. M. (2010). Epidemiology of osteoarthritis. Clinics in geriatric medicine, 26(3), 355-369.
John Ebnazar, Textbook of Orthopedics (2010) pg 675-693.
Defne Kaya, Baran Yosmaoglu, Mahmut Nedim Dora, Proprioception in Orthopaedics, Sports Medicine and Rehabilitation (2018), pg 175-177
Abramoff, B., & Caldera, F. E. (2020). Osteoarthritis: pathology, diagnosis, and treatment options. Medical Clinics, 104(2), 293-311.