Halk arasında "aşk ilacı", "aşk hormonu" olarak da bilinen oksitosinin insan fizyolojisinde ve psikolojisinde önemli tesirleri olabilir. Bünyedeki oksitosin miktarının değişmesi, bireyi olumlu ya da olumsuz etkileyebilir.
Gelin; oksitosin nedir, ne işe yarar ve artması ya da azalması insan yaşamını nasıl etkiler, bunları inceleyelim.
Oksitosin Nedir ve Nerede Üretilir?
Oksitosin; nörotransmitter görevi gören, protein yapılı bir biyokimyasaldır. Endorfin, serotonin ve dopamin gibi oksitosin de pozitif hislerle ilişkilendirilir. "Oksitosin nereden salınır?" diye merak ediyor olabilirsiniz. Beynin tabanında yer alan hipotalamus tarafından üretilir ve hipofiz bezinde depolanır. Hipofiz bezi üzerinden kan dolaşımına katılarak beyin ve omurilik vasıtasıyla mesajlarını iletir.
Oksitosin Ne İşe Yarar?
Oksitosin; kan dolaşımı yoluyla organlara, kaslara ve diğer dokulara mesajlar taşıyarak vücuttaki farklı işlevlerin kontrol edilmesini sağlar. Özellikle doğum ve üreme sistemi üzerinde önemli etkileri olan oksitosinin fiziksel görevlerinin yanında insan davranışlarına doğrudan tesir edebilecek psikolojik etkileri de bulunur.
Oksitosinin psikolojik etkilerinden öne çıkanları şöyle listeleyebiliriz:
- Cinsel uyarılmanın artması,
- Güven duygusunun gelişmesi,
- Psikolojik istikrarın sağlanması,
- Sadakat duygusunun artması,
- Çevre ile iletişimin olumlu yönde gelişmesi,
- Empati yeteneğinin artması,
- Kaygı ve stresin azalması.
Kadınlarda Oksitosin Ne İşe Yarar?
"Kadınlarda oksitosin hormonu ne zaman salınır?" sorusunun yanıtı ile oksitosinin görevleri arasında önemli bir ilişki var. Cinsel ilişki, doğum ve emzirme; oksitosin üretimini en çok tetikleyen eylemler arasında yer alır.
- Orgazm esnasında rahimde ritmik kasılmalara yol açarak spermlerin rahim içinde hareketini kolaylaştırır ve gebelik ihtimalini artırır.
- Doğumda rahim kasılmalarının hem yoğunluğunun hem gücünün artmasına yardımcı olacak sinyaller gönderir ve ağrı eşiğini artırarak doğumun daha rahat gerçekleşmesini sağlar.
- Emzirme esnasında ise bebek, annesinin memesini kavradığında oksitosin salınımı tetiklenir ve daha fazla sütün meme ucuna gelmesi için mesaj iletir.
Bu aşamada çok merak edilen oksitosin ve prolaktin arasındaki farkı açıklayabiliriz. Prolaktin, hipofiz bezi tarafından salgılanan bir hormon türüdür. Bu hormon süt üretimini, oksitosin ise sütün meme ucuna inmesini tetikler.
Oksitosin annelik içgüdüsünü güçlendirmeye de katkıda bulunur. Yüksek oksitosine sahip anneler bebekleri ile daha güçlü bağlar kurmalarını sağlayacak davranışlar gerçekleştirir. Bu davranışları kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:
- Şefkatli dokunuşların artması,
- Annenin bebeği sık sık kontrol etme eğiliminin oluşması,
- Annenin bebekle konuşması ve ona şarkı söylemesi.
Erkeklerde Oksitosin Ne İşe Yarar?
Oksitosin; daha çok kadınlarda ilişkilendirilse de erkekler üzerinde de önemli fiziksel, sosyal ve psikolojik etkileri var. Oksitosin, testislerde seks hormonu olarak da adlandırılan testosteronun üretimini artırır ve orgazm esnasında spermlerin dışarı atılmasını sağlayan kasları uyarır.
Sosyal yönden bakıldığında erkeklerin rekabetçi ilişkileri belirlemesi ve savaş ya da kaç tepkilerini yönlendirmesi üzerinde önemli bir rol oynayabilir. Sadakat duygusunu güçlendirerek partnerinden başka bir kadına ilgi duymasını önleyebilir. Romantik çekimi, bağlanmayı ve empati yeteneğini de artırmaya katkıda bulunur. Oksitosin, tıpkı kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de ebeveyn-çocuk ilişkisini güçlendirebilir. Üstelik bu etki sadece biyolojik babalarda değil, evlat edinenlerde de görülür.
Oksitosin, erkeklerin duygu durumları üzerinde de etkilidir. Yüksek oksitosin seviyesine sahip erkekler stres, kaygı ve öfke durumlarını daha kolay yönetebilir ve psikolojik istikrarı sağlayabilirler.
Oksitosin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Oksitosin eksikliği yaşamı olumsuz yönde etkileyen değişiklikleri beraberinde getirir. Bu durumda ortaya çıkabilecek belirtileri şöyle sıralayabiliriz:
- Artan kaygı ve korkular,
- Uyku bozuklukları,
- Uyumsuzluk,
- Depresyon,
- Huysuzluk, sinirlilik, mutsuzluk hissi,
- Migren atakları,
- Zayıf iletişim,
- Şekerli yiyeceklere karşı iştah.
Oksitosin Nasıl Artırılır?
Oksitosin vücutta doğal yollarla üretilir. Sarılma, öpüşme gibi eylemlerin neticesinde ve bir evcil hayvanı okşarken bile oksitosin salınımı artabilir. Vücudun yeterince üretim yapmadığı ya da daha fazla üretime ihtiyaç duyulduğu durumlarda doktor kontrolünde oksitosin takviyesi alınabilir. Ayrıca bazı besinlerin tüketimi sayesinde oksitosin seviyesini yükseltmek de mümkün. Bu yiyecekleri şöyle sıralayabiliriz:
- Muz, elma ve çilek gibi meyveler,
- Tüm yeşil yapraklı sebzeler,
- Zeytin, zeytinyağı ve ceviz gibi omega3 barındıran yiyecekler,
- Acı kırmızı biber,
- Kuruyemişler,
- Süt ve süt ürünleri,
- Pirinç, çavdar, yulaf ve buğday gibi tahıllar.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Oksitosin Nedir, Nasıl Artar?” ve “Endorfin Nedir, Nasıl Artar?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Hem diyetisyen hem psikologlarla online görüşmeler yaparak hormon dengelerini sağlayacak bir beslenme ve stres yönetimi programına başlamak için Heltia uygulamasını kullanabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.