Ünlü komedyen Bo Burnham tarafından söylenen şu söz; inanıyoruz ki zaman zaman herkesin deneyimlediği, can sıkıcı bir paradoksu çok güzel özetliyor:
“Vücudumun görüntüsünden çekindiğim için spor salonuna gitmiyorum, ama spor salonuna gitmediğim için vücudumun görüntüsünden çekiniyorum… İroni bazen çok acı verici olabiliyor.”
Bu maalesef evrensel bir deneyim: Bir bireyin kendisini nasıl algıladığı, kendisine ne kadar güvendiği ve kendi bedenine ne kadar iyi davrandığı arasında birbirini besleyen bir üçgen ilişkisi var.
Hadi bu ilişkiyi biraz daha irdeleyelim, egzersiz yapmanın burada nasıl bir rol oynadığını beraber keşfedelim ☺️
Beden Algısı Nedir?
“Beden algısı”, bireyin kendi vücudunu nasıl değerlendirdiğini tanımlayan bir terim. Her ne kadar kendimizi ‘objektif’ değerlendirebildiğimizi düşünsek de, beden algımız ister istemez birçok şeye bağlı olarak değişiklik gösteriyor.
Örneğin:
- Vücut tipi ve belirli fiziksel özellikler
- Fitness ve sağlık seviyesi
- Ruh hali ve yorgunluk durumu
- Mental sağlık durumu ve buna bağlı olabilen öz sevgi seviyesi
- Hormonal durum
- Sosyal çevreden alınan geri bildirim
- Mental olarak konulan “ideal” vücut hedefi
- Çevredeki örnekler ve rol model alınan bireyler beden algımızı değiştirebiliyor.
Kısacası, vücudumuzla her zaman aynı derecede barışık olmamak oldukça normal bir durum. Aynı gün içerisinde bile beden algımız farklılaşabiliyor.
Ancak araştırmalara göre, beden algımız ve mental sağlığımız arasında çift yönlü bir etkileşim var: İkisi de birbirini etkileyebiliyor. Yani kendimiz hakkında olumlu düşüncelere sahip olmak birçok açıdan önemli. Burada da beden olumlama devreye giriyor.
Beden Olumlama Nedir, Neden Önemlidir?
Beden olumlama, kendi bedeninizi kusurlarıyla birlikte sevmek ve kabul etmek anlamına geliyor. Kendinizle barışık, öz sevginizin yüksek olduğu bir beden algısı yaratmayı hedefliyor.
İngilizcede “body positivity” olarak bilinen bu kavram, aslında size yuva olan bedeninize minnettar olmayı içeriyor. Dışarıdan gelen fiziksel görünüş beklentileriyle bağlantılı olmadan, bedenimizi sevdiğimiz için iyi oluşumuzu önemsemeyi içeriyor.
Burada altını çizmemiz gereken önemli bir nokta var: Beden olumlaması, her ne kadar öyle gözükebilse de “ben böyleyim ve değişmeme gerek yok” şeklinde bir düşünce değil aslında. Bedeninizi her haliyle kabul etmek, bütünsel sağlığınızı önemsemek ve kendinizi geliştirmek istemekle oldukça bağlantılı. Gerçekten pozitif beden algısı olan bir kişi kendisini zinde ve sağlıklı tutmak ister, bedenini sevdiği için ona iyi davranır.
Peki, Beden Olumlama Nasıl Yapılır?
- İç sesinizi daha pozitif yaparak,
- Vücut ağırlığı odaklı değil, sağlık odaklı düşünmeye çalışarak,
- Bedeninizin nasıl göründüğünü kendinizi sevmenizde bir kıstas haline getirmeyerek,
- Kendinizi başkalarıyla kıyaslamaktan kaçınarak,
- Kendinizi sevmek için adımlar atarak,
- Etrafınızda güçlü ve pozitif bireylerden oluşan bir sosyal destek mekanizması kurarak,
- Vücudunuzun yapabildiği şeyleri takdir ederek, ona iyi geleceğini bildiğiniz şeyler yaparak,
- Bütünsel sağlığınızı desteklemek için sağlıklı beslenerek ve düzenli olarak egzersiz yaparak bedeninizi olumlamaya ve pozitif bir beden algısı geliştirmeye katkı sağlamış olursunuz.
Şimdi gelin, bunun son maddesini inceleyelim: Egzersiz ve özgüven ilişkisi nedir, spor yapmak özgüvenimizi nasıl etkiler?
Egzersiz Yapmanın Zihinsel Sağlığa ve Özgüvene Etkileri
Bu pozitif etkileri iki başlık altında inceleyeceğiz: Biyolojik ve psikolojik.
Egzersizin Özgüvene Biyolojik Katkıları
- Fiziksel aktiviteler yapmak vücutta “iyi hissetme” hormonu olan endorfin salgılanmasını sağlar. Çoğu kişinin egzersiz yapmak istemesinin sebebi olan bu mutluluk hissi, stres yönetiminde oldukça faydalı olabiliyor. Yani bu açıdan egzersiz bireyin kendisi ve bedeni konusundaki endişelerini hafifletmekte rol oynayabilir.
- Endorfin hormonunun depresif ve anksiyete bozuklukları başta olmak üzere mental sağlık problemlerine iyi gelebildiğine dair de kanıtlar mevcut. Yani beden algınızı olumsuz etkileyen bazı psikolojik ‘bariyer’leri aşmanıza da yardımcı olabilir.
- Özellikle dayanıklılık egzersizlerinde beynimizde “irisin” denilen bir molekülün üretimi artar. Bu molekülün metabolizmaya olan faydalarının yanında beyin fonksiyonlarını iyileştirebildiği, özellikle hafızayı geliştirmeye ve öğrenmeye yardımcı olabildiği konusunda araştırmalar mevcut.
Egzersizin Özgüvene Psikolojik Katkıları
- Egzersiz yaptıkça kendinize olan güveninizin artması, egzersiz yapmaya olan isteğinizi ve egzersiz performansınızı da olumlu etkileyecektir. Böylelikle egzersiz ve özgüven arasında birbirini destekleyen ve ileri ittiren bir döngü kurulur.
- Özgüvene en çok yardım eden durumlardan biri de mindfulness, yani zihinsel farkındalık. Öz farkındalık geliştirmek iç sesinizin size karşı daha nazik ve sevgi dolu olmasını sağlar. Özellikle yoga gibi yavaş tempolu meditatif egzersizler, fiziksel aktivitenin yanında bu açıdan da özgüveninizi geliştirmek açısından faydalı.
- Düzenli egzersiz yapmanın getirdiği disiplin ve odak sayesinde kolayca başarı hissi kazanabilirsiniz. Koyduğunuz hedeflere yaklaştığınızı görmek ve gitgide sağlığınızın iyileştiği bilincini kazanmak, özgüven artırıcı en büyük sebeplerden biri.
- Araştırmalar, fiziksel olarak güç artışının mental gücünüzü de artırabildiğini gösteriyor. Yani düzenli egzersiz ve dayanıklılık antrenmanları ile zihinsel iyi oluşunuzu destekleyebilir, negatif düşüncelerden daha kolay sıyrılabilirsiniz.
Şunu da göz ardı etmeyin: Bu süreçte egzersiz uyumu oldukça önemli. Fiziksel aktivitelerin bireyin sınırlarına, isteklerine ve seviyesine uygun olmaması mental sağlığa fayda sağlamaktan çok zarar verebilir.
Egzersiz uyumunu garantilemek için Heltia fizyoterapistleri ile bireysel bir egzersiz programı oluşturabilir, fiziksel ve mental iyi oluş sürecinize destek olabilirsiniz. Heltia ile psikoterapi uzmanlarıyla görüşmek de beden algınızı ve özgüveninizi geliştirmek yolunda size oldukça yardımcı olacaktır.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Özgüvenli Olmak için Ne Yapmalıyız?” ve “Egzersiz Yaparken Nefes Alıp Verme Nasıl Olmalı?” adlı içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Perrotta, Francesco. “The beneficial effects of sport on anxiety and depression”. Journal of Phys Ed and Sport (2010):28-3.
Shang Yao, Xie Hao-Dong and Yang Shi-Yong. “The Relationship Between Physical Exercise and Subjective Well-Being in College Students: The Mediating Effect of Body Image and Self-Esteem”. Sec. Movement Science and Sport Psychology, Front. Psychol., (2021):12.
Zamani Sani SH, et al. “Physical activity and self-esteem: testing direct and indirect relationships associated with psychological and physical mechanisms”. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016 Oct 12;12:2617-2625.