Bir şey öğrenme isteği tüm insanların içinde olsa da, herkes aynı şekillerde öğrenemez. Özellikle yaşa göre değişebilen öğrenme sürecinde çocukluk ve yetişkinlik birbirinden ayrılır.
Peki, özel olarak yetişkinler nasıl öğrenir? Yetişkinler için en kalıcı öğrenme yolu hangisidir?
Yetişkin Eğitimi Modelleri Nelerdir?
Yetişkin öğrenme modelleri denildiğinde, insanlar genellikle pedagoji ve andragoji arasında tercih yapmaya çalışıyor. Pedagoji ve andragoji arasındaki farklar nelerdir, hangisi yetişkinlerin öğrenmesine daha uygun, beraber inceleyelim:
Pedagoji Nedir?
Pedagojiyi, en sadeleştirilmiş haliyle çocuk bilimi olarak tarif edebiliriz. Bu alanda bütünsel olarak incelenen şeylere örnek olarak:
- Çocukların gelişim süreçleri ve bu süreçlere etki eden faktörler,
- Gelişimsel özellikleri,
- İhtiyaçlarına göre eğitim yaklaşımları,
- Nasıl bilgi edindikleri/öğrendikleri,
- En doğru şekilde nasıl öğretilebileceği gibi konular verilebilir.
Yapılan çalışmalara göre, çocukların öğrenmesi ile yetişkinlerin öğrenmesi arasında oldukça büyük bir fark var. Dolayısıyla, sadece pedagojik eğitim yaklaşımlarıyla bir yetişkin eğitimi sürecini tasarlamak doğru değil.
Peki, Andragoji Nedir?
Pedagojinin aksine, yetişkinlerin eğitim ve öğrenme sürecini inceleyen bilim dalına andragoji deniyor.
Andragoji, yetişkinlerin öğrenme deneyimlerine ve eğitim sürecinde en etkili nasıl öğrendiklerine odaklanıyor. Bu sebeple yetişkin öğrenmesi ve eğitimi için daha uygun bir seçenek olacaktır.
Yetişkin Öğrenme Özellikleri
Her ne kadar eğitim ve öğretim süreci erken çocukluk döneminde başlayan ve üniversite mezuniyetine kadar süren bir süreç gibi gözükse de, aslında bireylerin eğitim ve öğrenme ihtiyaçları yaşam boyu sürer.
Çocukluk ve ergenlikten farklı olarak yetişkinlikte:
- Çağın ihtiyaçlarına ayak uydurmak
- İş sahibi olmak,
- Sahip olunan işte kendini geliştirmek,
- Farklı beceriler kazanmak,
- Dil öğrenmek,
- Kariyer değişikliği yapmak
- Kişisel hedeflerini gerçekleştirmek gibi çeşitli nedenlerle eğitimlere ihtiyaç duyulabilir.
Ancak yetişkinlerin toplumda sahip oldukları çeşitli roller nedeniyle iş, ebeveynlik, lisansüstü eğitim gibi farklı veya kesişen sorumlulukları vardır. Bu sebeple zamanları kısıtlı olduğu için genellikle kısa zamanda teorik bilgiden daha çok pratik bilgi öğrenmek ve öğrendikleri bilgiyi hızlıca yaşamlarında uygulayabilmek isterler. Bu sebeple yetişkin öğrenme teorileri bu süreci olabildiğince desteklemek üstüne kuruludur.
Yetişkin Öğrenme Kuramının 6 İlkesi
Bu alanda uzman olan Malcolm Knowles’a göre, yetişkinlerin öğrenme sürecinde 6 temel ilke var. Knowles’un öne sürdüğü 6 ilkeli andragojik eğitim yaklaşımı, bir yetişkin eğitimi programı hazırlarken dikkat edilmesi gereken temel noktaları bu ilkeler üzerinden gösteriyor.
Gelin, bu ilkeleri ve Knowles’un yetişkin öğrenme kuramını beraber inceleyelim:
1. Bilme İhtiyacı
Yetişkinlikte birey, neyi neden öğrendiklerini bilmek istiyor. Bu nedenle yetişkinlere yönelik bir eğitim programında neden bu eğitimi almaları gerektiği ve bu eğitimin işlerine nasıl yarayacağının açık ve net bir şekilde anlatılması öneriliyor.
Yetişkinler neyi niçin öğrendiklerini anlamlandırdıklarında, eğitimler onlar için daha dikkat çekici oluyor. Mesela eğitimin amaçları ve kazanımlarının eğitimin başında açıklanması, bu süreç için önemli olabilir.
2. Deneyimler
Yetişkin öğrenme kuramı, yetişkinlerin bir öğrenme ortamına deneyimli olduğunu unutmamayı öğütler. Deneyimler ve önceki öğrenmelerle ilişki kurarak öğrenmek daha verimli olabilir. Çünkü yetişkinlerin deneyimleri eğitim içeriğinin bir parçası olduğunda, öğrenme motivasyonu artar ve öğrenmeye yönelik olası direnç ortadan kalkar.
Deneyimlerin ve önceki öğrenmelerin şekillenmesinde yetişkinlerin kültürel özellikleri de önemli bir rol oynuyor. Eğitimin içeriğini kendi kültürleriyle ilişkilendiremediklerinde eğitimden kopabilirler. Bu nedenle yetişkinler için hazırlanılan eğitim programları, yetişkinlerin deneyimleri ve kültürel özellikleri göz önünde bulundurularak ve eğitimin içeriğiyle entegre edilerek tasarlanmalıdır.
Bu ilkeyi gözetebilmek için yine eğitimin giriş kısmında yetişkin bireyler konu hakkında neler bildiklerini, konunun onlarda nasıl çağrışımlar yaptığını tartabilirler. Bunun için “Cebimde Ne Var?” olarak bilinen oyun kullanılabilir. Böylelikle nelerin ek olarak öğrenilmesi gerektiği ve nasıl bir yol izleneceği daha kolay tespit edilebilir.
3. Benlik Kavramı
Yetişkinler öz yönelimli öğrenenlerdir, yani çocuk ve ergenlerin aksine daha bireysel tercih ederler. Aynı zamanda öğrenme sürecinde daha bağımsızlardır ve daha fazla kontrol sahibi olmak isterler.
Bu nedenle bir eğitim programı tasarlanırken yetişkin öğrenenlerin eğitimin tasarlanma sürecinin bir parçası olması, neyi nasıl yapacakları hakkında söz sahibi olmasına dikkat edilmeli. Eğitime aktif olarak katılmak ve benlik algılarının korunduğunu hissetmek bu süreçte faydalıdır. Sadece talimat takip ettikleri bir yetişkin öğrenmesi, verimsizlik ve motivasyon kaybına yol açabilir.
4. Hazır Olma Durumu
Yetişkin öğrenme özelliklerinden en ayırt edici olanlarından biri de şu: Yetişkinler genellikle öğrenme ortamına hazır olarak gelir, çünkü kullanmayı hedefledikleri bilgileri öğrenmek isterler. Yani günlük yaşamlarında hızlıca uygulayabilecekleri bir bilgiye sahip olabileceklerini gördüklerinde, eğitime katılımları ve öğrenme motivasyonu daha çok artar.
Öğrenmenin daha hızlı gerçekleşebilmesi için öğrenilen bilginin aradan zaman geçmeden uygulanmasına önem vermeyi deneyebilirsiniz. Eğitim içerikleri ile uygulamalı çalışmaları harmanlamak bu açıdan faydalı olabilir.
5. Motivasyon
Yetişkinler için yan haklar, iş güvencesi, terfi, daha yüksek maaş gibi dışsal motivasyon kaynakları öğrenme sürecinde etkili olsa da, içsel motivasyonları yüksek olduklarında çok daha iyi öğrenirler. Bir konuya ilgi duymaları, kendilerini geliştirmeleri, bundan keyif alıyor olmaları gibi içsel kaynaklar yetişkinleri öğrenme sürecinde daha çok motive eder.
Yetişkinleri eğitim sürecinde:
- Başarılarını takdir etmek,
- Bireyselliklerine ve otonomilerine saygı göstermek,
- Eğitim sürecinde onların yaşam deneyimlerini eğitim içeriğine entegre etmek,
- Onlara eğitimden beklentileri ve hedeflerini sormak,
- Eğitim içeriğinin gerçek yaşamda uygulamalarını göstermek yetişkin öğrenenlerin içsel motivasyonlarını artırıcı unsurlardandır.
6. Öğrenme Yönelimi
Yetişkin öğrenme özellikleri arasında son olarak öğrenme yönelimini sayabiliriz. Bu da şu anlama geliyor: Yetişkinlikte genellikle problem ve çözüm merkezli hareket edilir. Bir şey öğrendiğimizde bunun bize bir getirisi olması, elimizde bir ‘artı’ olmasını isteriz.
Bu nedenle yetişkinlikte:
- Somut
- Günlük hayatta uygulanabilecek
- Elle tutulur bilgiler, teorik bilgilerden daha çok tercih ediliyor.
Öğrenim sürecinin sonunda eğitimin somut olarak onlara ne kattığını ve eğitimin kazanımlarına ulaşılıp ulaşılmadığını görmek için bir değerlendirme yapabilmek için faydalı olabilir. Deneyimler maddesinde bahsettiğimiz “Cebimde Ne Var?” oyununun benzeri olan “Cebimde Ne Kaldı?” oyununu da öğrenme süreci sonrası oynayabilirsiniz.
Sonuç
Yetişkin eğitimi, kesişen noktaları olsa da çocukların eğitim sürecinden daha farklıdır. Bu nedenle yetişkinlere yönelik eğitim programları pedagojik eğitim yaklaşımlarıyla değil, andragojik eğitim yaklaşımlarıyla tasarlanmalıdır. Bu yetişkin öğrenmesini destekleyecek, motivasyonu artıracak ve bilgi edinme sürecini kolaylaştıracaktır.
Öğrenme sürecinin yanında mental sağlığınızı da güçlendirmek için Heltia uygulamasını indirebilir, uzman psikologlardan online terapi alabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız, “Astrolojiye İnanmanın Arkasındaki Psikoloji” ve “Çocukluktaki Sorunların İlişkilere Yansıması” başlıklı makaleleri de inceleyebilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.