İşyerinde, okulda, hatta sokakta bile “zor insan” dediğimiz kişilerle karşılaşabiliriz. Zor insanlarla iletişim kurmaya çalışmak da hem işlerimizi, hem de mental sağlığımızı kötü etkileyebilir.
Heltia ailesi olarak biz de bu durumun ‘zorluğuna’ dikkat çekmek istedik :)
Zor insanların tanımını yaptığımız, kişilik özelliklerini detaylandırdığımız ve zor insanlarla başa çıkma yolları önerdiğimiz bu yazıyı okumaya hemen başlayın 👇🏻
Psikolojide Zor İnsan Ne Demek?
Psikolojide zor insan, basitçe “zor ilişkiler yaratan insan” olarak tanımlanır.
Herkesin, her toplumun ‘zor’ bulduğu özellikler belli bir noktaya kadar değişebilir. Ayrıca biri farklı şekillerde ve şiddetlerde de ‘zor’ davranışlar sergileyebilir. Yani aslında şöyle de diyebiliriz: “Zor insan” diye bir şey yok, “zorlayıcı davranışlar sergileyen insan” var.**
Bu sebeple, bir sonraki başlıktan itibaren “zor insan” dediğimizde, genel olarak “zor insan özellikleri” olarak kabul edilen, zorlayıcı davranışlar sergileyen tiplemelerden bahsedeceğiz.
Zor Kişilik Özellikleri Nedir?
Zor insanların kişilik özellikleri, yani zor insan özelliklerini şu şekilde kategorize edebiliriz:
İletişimsizlik
- Başkalarını dinlememek, söylediklerine önem vermemek
- Uzlaşmayı reddetmek, hep kendi söylediğinin uygulanmasını istemek
- Hatalarını veya gelen eleştirileri kabul etmemek, kapalı fikirlilik
- Anlaşma problemleri yaşamak
- Her zaman tartışma eğiliminde olmak
Kendini Yüceltmek
- Kibirlilik, her zaman karşıdakinden daha ‘üst’ ve bilgili bir konumda olduğunu düşünmek
- Talimatları takip etmemek ve kendi bildiğini okumak
- Bencillik
- Problemler için hep dış etmenleri veya başkalarını suçlamak
- Diğer insanları küçümsemek, yermek ve yargılamak
- Etrafını kontrol etmeye ve otoritesini kanıtlamaya çalışmak
- Yarışma, kazanma ve kendini kanıtlama isteğinin yüksek olması
- Başkalarının acı çektiği/aşağılandığı durumlardan keyif almak
- Hizmet sektöründeki çalışanlara kötü davranmak
Kapalı ve Sinirlilik
- Dışarıya karşı sert bir görünüm sergilemek, antipatiklik, duygusal olarak kapalılık
- Agresiflik
- Savunmacılık
- Başkalarına hakaret etmek ve bağırmak
- Sürekli bir şeylerden (genellikle başkalarından) şikayet etmek
- Sözlerini tutmamak ve görevlerini yerine getirmemek
- Ani patlamalar yaşamak
Arada Kalma Eğilimi
- Çoğu zaman geç kalmak
- Kararsızlık
- Öncelik yönetimi yapamamak
- Kesin bir cevap verememek, her şeyi havada bırakmak
- İşleri karıştırmak ve sizin için daha çok iş çıkarmak
Zor İnsan Ne Zaman “Zor” Olmaktan Çıkar?
Devam etmeden önce, oldukça önemli olduğunu düşündüğümüz bir uyarı yapacağız ⚠️
Size güvensizlik ve korku hissi veren deneyimlerin arkasında farklı bir boyut olabilir. Eğer deneyimlediğiniz durum zorbalık ve ayrımcılık, bireysel sınırlarınızın ihlali, sözlü veya fiziksel şiddet/taciz, kuralların çiğnenmesi gibi ciddi boyutlara geldiyse, artık ‘zor insan’ tanımının dışına çıkmış oluyor. Bu noktada "zor" değil, zorba insanlara nasıl davranmalıyız diye düşünmemiz gerekiyor.
Özellikle bunu uzun süreli ve sık sık deneyimliyorsanız, zorba insanlarla başa çıkmak için yetkili birine başvurmaktan çekinmeyin.
Şimdi gelelim, "Zor insanlar nasıl yönetilir? Zor insanlara karşı nasıl davranılmalıdır?" sorularına...
Zor İnsanlarla Başa Çıkma Yolları
Zor insanlarla baş etmek için uygulayabileceğiniz birkaç adımı aşağıda sizin için derledik:
1. “Zor” Olan Özellikleri Tespit Edin
Zorlayıcı davranışlar sergileyen insanlarla baş etmenin ilk adımı, zor bir insanla uğraştığınızdan emin olmak. Bunun için bu kişiyi gözlemlemek ve dinlemek, zor insan özellikleri taşıyıp taşımadıklarını anlamanız için önemlidir.
Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta da şu: Bu kişi her zaman mı zor insan özellikleri barındırıyor, yoksa sadece kötü bir anına mı denk geldiniz? Bunun tespitini yapabilmek, açık fikirli olmak ve bir insanı tek bir etkileşiminiz üzerinden çok katı bir şekilde yargılamamak gerekiyor.
2. Empati Kurmaya ve Sebepleri Anlamaya Çalışın
‘Zor insan’ veya ‘zorlayıcı insan’ olarak tanımladığımız kişiler:
- Başka alanlarda yaşadıkları problemleri size yansıtmak,
- Öfke ve stres kontrol problemleri yaşamak,
- Teşhisi konulmuş/konulmamış psikolojik problemlere sahip olmak,
- Yas sürecinde olmak,
- Hormonal değişimler yaşamak,
- Tetikleyici olaylara tepki vermek,
- Düzgün ve etkin iletişim becerilerine sahip olmamak gibi sebeplerden sizi psikolojik olarak zorlayacak davranışlar sergiliyor olabilir.
Tabii ki, bunlar ‘bahane’ olarak sunulan şeyler değil. Sebebi ne olursa olsun size zorluk çıkaran kişiler sebebiyle kötü hisleriniz oluşması oldukça doğal.
Ancak bu olası sebepler hakkında düşünmek, olaylara onun açısından bakmanızı ve bazı ani çıkışları anlamlandırmanızı sağlayabilir. Davranışların arkasında olumlu bir sebep olup olamayacağımı değerlendirmeye odaklanabilirsiniz. Bu da negatif hislerden daha kolay sıyrılıp çözüm odaklı bir sürece girmenizi hızlandırabilecek bir durum.
3. İletişim Kurmayı Deneyin
Sinirli birine “sakin ol” demenin ters etki yaratabileceği gibi, zor bir insana zor bir insan olduğunu söylemek de büyük ihtimalle faydalı olmayacaktır. Hatta sinir halini tetikleyebileceği için işleri daha kötü bile yapabilir.
Bunun yerine, size kötü hissettiren tekil bir hareket/söze karşı karşınızdaki kişiyi sakince uyarmayı deneyebilirsiniz. Ben dili kullanarak “Bunu bu şekilde ifade etmen beni üzüyor”, “Bu hareketin beni rahatsız ediyor” gibi size nasıl yansıdığına odaklanan cümleler kurmayı deneyebilirsiniz. Böylelikle daha sağlıklı bir iletişim kurulabilir.
4. Kendinize Odaklanın
Eğer problem yaşadığınız kişi gerçekten bir ‘zor insan’sa ve bunu dönemsel olarak yapmadıysa, büyük ihtimalle iletişim kurmanız bir şey değiştirmeyecektir. Sürekli kendinizi anlatmak ve o kişinin özelliklerini ‘düzeltmeyi’ denemek yerine, bazen kendi hislerinize öncelik vermelisiniz.
Kendi hislerinizi korumak için, zor kişilik özellikleri olan bir insana karşı şunları yapabilirsiniz:
- Sizin düzeltemeyeceğiniz, açıklamalarınıza cevap alamayacağınız bir durum olduğunu kabullenin.
- İmkanınız varsa aynı ortamda olabildiğince bulunmayın.
- Muhabbete veya çatışmaya girmekten kaçının.
- Uygunsuz ve ‘zor’ davranışları tetiklediğini bildiğiniz durumlardan uzaklaşın. Böyle bir konuşmaya girildiğinde başka konular açmaya çalışın.
- İletişim ve çatışma yönetimi becerilerinizi geliştirin.
- Duygu kontrolünüz üzerinde çalışın, size hissettirdikleri tarafından yönlendirilmeyin.
- Özgüven ve öz sevginizi içselleştirin, hiçbir şeyin sizden önemli olmadığını hatırlayın.
- Bireysel sınırlar koyun ve bunları sert bir şekilde koruyun.
Umarız bu yazı zor insanları anlamanız ve onlara karşı neler yapabileceğinizi tespit etmeniz açısından faydalı olmuştur. Daha fazla bilgi için Ursula Markham’ın “Zor İnsanlarla Başa Çıkma Yolları” adlı kitabını da öneririz.
Zor insanların yarattığı psikolojik yıkım dahil her türlü kişisel probleminiz için de Heltia uygulaması üzerinden uzmanlarımızla görüşebilir, online terapi yoluyla ruh sağlığı desteği alabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız “İlişkinizi Güçlendirmek İçin 6 Öneri” ve “Sağlıklı Bir İlişkinin 6 Temel Özelliği” başlıklı makalelerimize de mutlaka göz atın.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.