Yaptığınız her eylemden ötürü suçlu hissediyor, sürekli yanlış yaptığınız fikriyle tedirgin mi oluyorsunuz? Bu ve benzeri sorunları yoğun bir şekilde yaşıyorsanız manipüle ediliyor olabilirsiniz. Manipülatif davranışlar uygulayan bireyler, istediklerini yaptırmak amacıyla karşısındakilerin iradesini ve kararlarını etkileme yöntemleri kullanırlar. Bu durumda manipüle edilen tarafın zihinsel ve psikolojik sağlığı zarar görebilir.
Peki, manipülatif davranışları kolayca ayırt etmek ister miydiniz? Gelin, manipülatif davranışların temel özelliklerini ve manipülasyondan korunma yöntemlerini ele alalım.
Duygusal Manipülasyon Nedir?
Duygusal manipülasyon kişinin zihnine, yaşam algısına ve tavırlarına yön vermek amacıyla uygulanan sistematik davranışlar bütünü olarak tanımlanabilir. Duygusal manipülasyon yöntemleri çoğunlukla bilinçli şekilde uygulansa da bazen farkında olmadan da manipülatif tavırlar sergilenebilir. Duygusal manipülasyon birçok farklı teknikle kendini gösterebilir.
Manipülasyon kavramı sıklıkla gaslighting kavramına indirgenebilir. Ancak iki kavramın tamamen aynı anlama gelmediğini belirtmek gerekir. Gaslighting, manipülasyonun en etkili yöntemlerinden biridir. Bu yönteme başvuran kişi, kontrol arzusuyla psikolojik zorbalık uygulayarak karşısındaki kişinin düşüncelerini değiştirme gayesi güder. Burada hedef alınan bireyin kendi zihninden ve ruhsal sağlığından şüphe duyması sağlanır. Kişinin gaslighting'e uğradığını fark etmesi hayli güç olabilir.
Duygusal manipülasyon, gaslighting gibi pek çok farklı biçimde uygulanabilir. Yaygın biçimde görülen manipülatif davranışları daha detaylı inceleyelim.
Duygusal Manipülasyon Örnekleri
"Duygusal manipülasyon ve duyguları manipüle etmek ne demek?" sorusunun cevabını şu örneklerle açıklayabiliriz:
1. Suçlu Hissettirme
Duyguları kullanarak manipüle etmek, manipülatörlerin partnerini bilerek ve isteyerek suçlu hissettirmek için uyguladıkları bir yöntem. Bu noktada suçluluk hissi ağır basan kişi, istemediği bir davranışı sergilemeye yönelebilir.
2. Tehdit/Şantaj
Tehditten yararlanan manipülatif eğilimli bireyler, ikili ilişkide bulunduğu kimselerin özel ve gizli bilgilerini başkalarıyla paylaşmakla tehdit edip onları istediği davranışlara yönlendirebilirler.
3. Gerçeği Saptırma
Manipülatif davranışlar sergileyen bireyler, gerçekleri diledikleri biçimde değiştirerek karşısındaki kişilerin kafalarını karıştırmak için çaba sarf ederler. Meydana gelen olayları eksik veya abartılı biçimde anlatarak karşılarındaki bireyin düşüncelerini yönlendirmeye çalışırlar.
4. Sorumluluktan Kaçma
İlişkilerde duygusal manipülasyonu tercih eden kimseler, hatalı veya yanlış davranışların getirdiği sorumluluklardan kaçma eğilimindedir. Bunun yanı sıra sizi suçlu hissettirerek daima özür dileyen taraf olmanızı sağlayabilirler.
5. Kolay Şekilde Bağ Kurma
Duygusal manipülasyona meyilli olanlar, insanlarla kolayca iletişim kurup yakınlaşabilirler. Yakın ilişkiler kurmanın temelinde, iletişimde oldukları kişileri özelmiş gibi hissettirip haklarında kişisel bilgileri edinme gayesi yatar.
6. İlişkide Olduğu Kişinin Sorunlarını Görmezden Gelme
Manipülatif bireyler, ikili ilişki kurduğu bireylerin sorunlarını görmezden gelip daima kendi problemlerine odaklanmayı isterler.
7. Agresif Mizah
Acımasızca ve düşmanca yorumları ve alaycı şakaları vardır. Bu sayede kendilerini daha üstün hissedebilirler.
8. Herkesin Size Karşı Olduğunu Hissettirme
Özellikle romantik ilişkilerde sıklıkla kullanılan bir duygusal manipülasyon tekniğidir. Partnerini tüm dünyaya karşı birlikte mücadele etmeleri gerektiğine inandırır ve bu şekilde kişiyi yalnızlaştırarak yanında tutar.
Duygusal Manipülasyon Neden Yapılır?
Bireyler genellikle kendilerini yetersiz hissettikleri durumlarda duygusal manipülasyon tekniklerine ihtiyaç duyarlar. Duyguları kullanarak manipüle etmeye yönelmelerinin altında şu nedenler olabilir:
- Narsistik Özellikler: Eugenia Mandal ve Dagna Koçur'un araştırmaları, Narsistik Kişilik Bozukluğu olan bireylerin ve Borderline Kişilik Bozukluğu tanısı alanların manipülatif davranışlar göstermeye yatkın olduğuna işaret ediyor.
- İstismara Maruz Kalmak: Hem fiziksel hem psikolojik istismar öyküleri, bireyin taleplerini açık bir şekilde dile getirmelerini güçleştirip manipülatif tavırlar sergilemeye yönlendirebiliyor.
- Sağlıksız İlişki Biçimleri: Özellikle çocukluk çağında kurulan sağlıksız her ilişki, bireyin ilerleyen yaşlarında hem kendisine hem çevresine zarar verecek olumsuz davranışlar geliştirmelerine yol açabiliyor.
Duygusal Manipülasyon Nasıl Anlaşılır?
Dışarıdan bir gözle baktığınızda herhangi birinin manipüle edildiğini son derece rahat biçimde anlayabilirsiniz. Ancak kendinizin manipülatif davranışlarla karşı karşıya kaldığınızı kavramanız her zaman kolay olmayabilir.
İkili ilişkilerinizde sistemik olarak aşağıdaki davranışlara tanık oluyorsanız duygusal manipülasyona maruz kalıyor olabilirsiniz:
- Hareketlerinizin yargılanması veya onlarla alay edilmesi,
- Sistematik olarak yalan ve inkârla karşı karşıya kalma,
- "Şaka" adı altında kırıcı eylem ve söylemlere maruz kalma,
- Ağlama veya duruma göre öfke krizleriyle baş etmek zorunda kalma,
- Partnerinizin veya ikili ilişki kurduğunuz bireyin istemediği durumlar karşısında ürettiği rasyonel olmayan mazeretlerle karşılaşma,
- Beklentilerin üstü kapalı biçimde, ima yoluyla ifade edilmesi,
- İlgi ve sevginin esirgenmesi,
- İletişimi güçleştiren ifade ve tavırlarla karşılaşma.
Manipüle Edilmeye Karşı Ne Yapabilirsiniz?
Her türlü ikili ilişkinizde manipülatif tavırlar sergileyen veya duygusal manipülasyon cümleleri sarf eden bireyleri fark ettiğinizde, kontrol alanlarına girmemek için kendilerinden uzak durmayı seçebilirsiniz. Bunun yanı sıra duygusal manipülasyondan korunmak için;
1. Kendinize Daima Güvenin
Kendinizi kötü veya yetersiz hissettirmek için çabalayan manipülatif bireylerin karşısında yaşam deneyimlerinize ve olduğunuz kişiye güvenin.
2. Empati Kurarken Dikkatli Davranın
Özellikle duygusal bağ kurulan ikili ilişki biçimlerinde karşınızdaki kişinin tavırlarını anlamlandırmak için empati kurmayı tercih edebilirsiniz. Ancak empati yaparken istemsizce kendinizi suçlama eğilimleri göstermeniz, karşınızdaki kişinin benzer tavırları sürdürmesine yol açabilir.
3. Sınırlarınızın İhlal Edilmesine İzin Vermeyin
Kişisel alanınızı net çizgilerle belirlemek sizi manipülatif davranışlara karşı koruyabilir. Sınır koymak ve bu sınırları korumakla ilgili daha detaylı bilgi için blog yazımızı inceleyebilirsiniz.
4. Her Söylemi Dikkate Almayın
Manipülatif davranış biçimlerine yönelenler genellikle daha az güçlü hissettiğiniz alanlara sızıp o alanlarda savunmasız olduğunuza inanmanızı isteyebilirler. Bu nedenle çevrenizde manipülatif tavırlar gösterdiğini fark ettiğiniz bireylerin sarf ettiği her cümleyi dikkate alıp eyleme geçmeyin.
Duygusal manipülasyonla karşı karşıya kaldığınız anlarda bu öneriler ışığında hareket etmeniz zihin ve ruh sağlığınızı korumanıza yardım edebilir. Bunun yanı sıra dönem dönem kendinizde de manipülatif davranışlar gözlemliyor olabilirsiniz. Bu durumu fark ettiğinizde endişe etmeden size ve çevrenize zarar verebilecek davranış biçimlerinden uzaklaşmayı seçebilir, daha sağlıklı ilişkiler kurmaya yönelebilirsiniz.
Bu süreçte size eşlik edecek psikoloğu Heltia uygulamasını kullanarak bulabilir, ihtiyacınız olan desteğe kavuşabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Bilinçli İletişim Kurma Yolları” ve “Psikolojide Sürekli Başkalarını Suçlama Eğilimi” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.