Her bireyin hayatın günlük ritmi içinde olumlu olduğu kadar olumsuz durumlarla da karşı karşıya kalması son derece normal. Fakat bazen olumsuz deneyimlerin içinden geçerken mevcut durumu anlamaya çalışmaktan ziyade suçlu arama eğiliminde olabiliriz. Ancak bu durum hem kişisel gelişimi hem sağlıklı ilişki kurma becerilerini negatif yönde etkileyebilir.
Gelin, ikili ilişkileri zorlayabilen suçlama psikolojisini ve psikolojide sürekli birini suçlamanın ilişkilere olan etkilerini ele alalım.
Suçlama Psikolojisi Nedir?
Psikolojide sürekli birini suçlamak ve suçu başkasına atmak, bireyin yaşadığı her negatif durum karşısında sorumluluk almaktan kaçınması ve suçlu olduğu hâlde karşısındakini suçlamakta ısrar etmesi olarak tanımlanabilir. Bu durum suçlayıcı kişi için son derece kolaydır ancak ikili ilişkilere hayli zarar verebilir.
Bir İnsan Neden Hep Başkasını Suçlar?
Sürekli karşı tarafı suçlayan kişilerin böyle davranmasının birçok potansiyel sebebi var:
1. Savunma Mekanizması Olabilir
Kendi davranışlarının sorumluluğunu ve sonuçlarını üstlenmekten kaçanlar bir başkasını suçlamayı seçebilirler. Bazı bireyler suçlu olduğunu kabul ettiğinde bu onlarda farklı olumsuz hisler (değersizlik, başarısızlık, öfke) oluşturabilir.
Bu tür olumsuz duygularla baş etme stratejileri olmayan bireyler, davranışın sorumluluğunu almaktan kaçınabilir. Bu nedenle alanında uzman kişilerden yardım almaktan fayda sağlayabilirler.
2. Kontrolü Kaybetmenin Verdiği Panik Hissi, Suçlamaya Dönüşebilir
Sürekli başkasını suçlamak, bir panik cevabı da olabilir. Özellikle ikili ilişkilerde kontrolü kaybettiğini düşünen taraf, kaybettiği kontrolü yeniden kazanma amacıyla her negatif durumda karşısındakini suçlamaya meyilli hâle gelebilir.
3. Sorumluluktan Kaçmanın En Kolay Yolu Olarak Düşünülebilir
Sürekli birilerini suçlamak, ikili ilişkilerin getirdiği sorumluluklardan sıyrılmanın en rahat yolu olarak görülebilir. Bu tip davranışları sergileyenler, karşısındakilerin suçlu olmadığını bilse dahi öz eleştiri yapmak yerine daima onları suçlayıcı bir üslup ve tavır takınırlar.
4. Saldırı Yöntemi Olarak Uygulanabilir
Romantik ilişkilerden örnek verecek olursak eşler arasında suçlama söz konusu olduğunda bazen suçlanan taraf haksızlığa uğradığı hâlde tepkisiz kalabilir. Bu durumda öncesinde suçlamaya maruz kalan taraf, fırsatını bulduğu anda karşısındakine suçlayıcı bir tavırla yaklaşabilir. Buradaki temel içgüdü eşitliği sağlamak ve güç dengesini yeniden kurmaktır.
5. Haklı Çıkma Gayesine Hizmet Edebilir
Bir olay karşısında kendi eylemlerini ve davranışlarını haklı çıkarmak isteyen taraf, karşısındaki kişiye karşı suçlayıcı bir tavra bürünebilir. Bu sayede genel tabloya bakıldığında taraflardan biri suçlu, diğeri mağdur görünebilir.
6. Narsisizm Eğilimi Olabilir
Yapılan araştırmalar, narsisizm eğilimi gösteren bireylerin sürekli karşısındakini suçlama hastalığına daha yatkın olduklarını ortaya koyuyor.
İlişkilerde Suçlama Eğilimi Nasıl Etki Eder?
Her tip ikili ilişkide suçlama psikolojisiyle hareket edenler farkında olarak veya olmadan ilişkiye zarar verebilirler. Suçlama eğiliminin ilişkilere etkilerini şöyle sıralayabiliriz:
1. Sağlıksız Bir İlişki Yaşamanıza Neden Olabilir
Partnerlerden biri suçlayıcı tavır ve üslup tercih ediyorsa o ilişkide sağlıklı iletişim kurmak güçleşebilir. Suçlanan taraf zaman geçtikçe saldırganlaşabilir ya da tam tersine sessizleşebilir. Böyle durumlarda ilişkideki doyum da azalacaktır. Bu nedenle sürekli olarak karşısındakini suçlamayı seçenler; güçlü ve kalıcı ilişkiler yerine sağlıksız, yüzeysel ilişkilere çekilebilir.
2. Kişisel Gelişimi Olumsuz Yönde Etkileyebilir
En güçlü savunma mekanizmalarından biri olan suçlama eğilimi, bireyi öz eleştiri ve sağlıklı iletişimden uzaklaştırdığı için bireyin diyaloglardan edinebileceği yeni bilgi veya düşüncelere karşı da savunma hâlini canlı tutabilir. Bu da gelişim sürecini olumsuz etkiler.
3. Empatiden Uzaklaşmaya Neden Olabilir
Sistematik olarak suçlayıcı tavrı sürdürenler aynı zamanda karşısındaki kişinin duygu durumunu da anlamaktan uzaklaşırlar. Bu tutum ise bireylerin empati yeteneğini köreltebilir.
4. Suçlayıcı Tavırlar Çocukları da Olumsuz Etkileyebilir
Özellikle küçük yaşlardaki çocuklar başta ebeveynleri olmak üzere yakın çevresinde bulunanların davranışlarını kopyalama eğiliminde olurlar. Bu nedenle çevresinde gördüğü suçlayıcı tavırlar, daha sonrasında kuracakları ilişkilere doğrudan yansıyabilir.
Suçlama Davranışlarına Karşı Ne Yapılabilir?
Partnerinizde veya kendinizde suçlayıcı tavırları gözlemlediğiniz, "başkalarını suçlama hastalığı"na yakalandığınızı fark ettiğiniz anda mevcut durumu olumlu hâle dönüştürmek için şunları yapabilirsiniz:
1. Düşünmek için Zaman Tanıyın
Karşınızdaki kişiyi suçlayacağınızı fark ettiğiniz bir olayla karşı karşıya kaldığınızda birkaç dakika durup mevcut durumu değerlendirmeye çalışın. Böylece suçlayıcı üsluba başvurmanıza neden olan asıl duyguyu anlayabilirsiniz. Tetikleyici olan çoğu zaman duygudur, bu duyguları anlayabilmek için not alabilirsiniz. Ne tür anlarda daha fazla tetiklendiğinizi anlarsanız ve duyguyu keşfederseniz karşıdaki bireye daha sağlıklı bir geri bildirim verebilirsiniz. Eğer karşınızdaki kişi size karşı suçlayıcı bir tavır sergilerse aynı şeyi onun yapmasını isteyebilirsiniz.
2. Bakış Açınızı Değiştirmeyi Deneyin
İlişkilerde sürekli birilerini suçlamak veya sorumluluğu karşıdakine yüklemek, hataları fark edip onları dönüştürme fırsatını engeller. Hataları büyük bir başarısızlık örneği gibi nitelendirmek yerine kişisel gelişiminizi destekleyecek etmenler olarak değerlendirmeyi deneyebilirsiniz. Sorumluluk alarak hata yaptığınızı kabul etmek kendinizi kötü hissetmenize yol açıyorsa bu konuda bir profesyonelden yardım almayı seçebilirsiniz.
3. Özür Dilemeyi Seçin
Sorumluluğu kabul etme aşamasında mevcut kalıplaşmış alışkanlıkların etkisiyle suçlayıcı tavırları sürdürmeniz son derece olası. Ancak bunu fark ettiğinizde özür dilemeyi deneyebilirsiniz. Böylece suçlama hâlini dönüştürme çabanızı karşı tarafın da fark etmesine yardımcı olabilirsiniz.
4. Profesyonel Destek Almaktan Çekinmeyin
İhtiyaç duyduğunuz an alanında uzman isimlerden destek istemekten kaçınmayın.Başkalarını suçlama hâlinin ikili ilişkilerinize zarar verdiğini hissediyor ve bu davranışınızın önüne geçmekte zorlanıyorsanız profesyonel destek alabilirsiniz. Heltia uygulamasını kullanarak ruh sağlığı uzmanları ile iletişim kurabilir, online terapi ile daha iyi ilişkiler kurma yolculuğu için ilk adımı atabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Duygusal Manipülasyon Hakkında Bilmeniz Gerekenler” ve “Seviyor Sevmiyor: Platonik Aşk” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.