Düzenli egzersiz yapmanın ve fiziksel olarak aktif bir yaşam sürmenin kuşkusuz ki vücudumuza birçok katkısı var. Bunlardan biri de bağışıklık sistemine olan pozitif etkileri.
Bu yazımızda spor ve bağışıklık sistemi ilişkisini, egzersizin bu sistemin çalışmasını nasıl desteklediğini, hastalıkları önlemeye nasıl yardımcı olduğunu ele aldık.
İlk adım olarak, bağışıklık sistemimizi biraz daha yakından tanıyalım:
Bağışıklık Sistemi Nedir, Neden Önemlidir?
Bağışıklık sistemini vücudumuzun savunma mekanizması olarak özetlemek yanlış olmaz.
Hastalık yaratabilecek hücreler (patojenler), virüsler ve diğer zararlı maddelere karşı vücudumuzu korumakla görevlidir. Bağışıklık sistemimiz bu zararlı maddeleri tanır, vücuda girmelerini engeller, girenleri tespit edip yayılmalarını yavaşlatır veya durdurur.
Bağışıklık sistemi, bir diğer diğer adıyla “immün sistem”, çalışma yolu açısından ikiye ayrılır:
1. Doğal Bağışıklık Sistemi
Doğuştan itibaren sahip olunan, genetik olarak kodlanmış bağışıklık bu şekilde adlandırılır.
- Vücudun kendinden parçası olmayan ve dışarıdan giren maddeleri engelleme (deri ve kirpik gibi fiziksel bariyerlerle)
- Tespit etme ve yok etme (gözyaşı, mide asidi gibi kimyasal bariyerlerle) görevleri yapar.
Virüs veya hastalığa göre özel tepki veremez, her bileşene yaklaşımı aynıdır. Hızlı tepki verir.
2. Kazanılmış Bağışıklık Sistemi
- Fiziksel ve kimyasal bariyerlerden sonra savunma hattının üçüncü kısmını kazanılmış bağışıklık oluşturur. Farklı mikroorganizmalarla karşılaştıkça vücudun onlarla savaşmak için ürettiği antikorlar bu kategoride yer alır.
- Bunlar antikorlar, genetik olarak kodlanmaz. Ancak belli bir ‘hafızaları vardır’, yani maddeyi tanıyarak gereken şekilde tepki verebilir. Bbu ‘tanıma’ sürecinden dolayı tepkisi doğal bağışıklığa göre daha yavaştır.
Dengeli beslenmek, sigara ve alkol gibi zararlı maddeler tüketmemek, uykumuzu almak ve düzenli egzersiz yapmak bütünsel sağlığımızı korumak için gereken temel bileşenler. Bağışıklık sistemimizin düzgün çalışabilmesi ve bizi hastalıklardan koruyabilmesi açısından da bunlar oldukça önemli.
Şimdi gelin, egzersiz bağışıklık sistemi için ne açılardan faydalı inceleyelim:
Egzersiz ve İmmün Sistem İlişkisi Nasıldır?
Spor yapmak, özellikle bağışıklık güçlendiren egzersizler yapmak, bağışıklık sistemine şu açılardan yardımcı olabilir:
1. Hastalıklarla Savaşır
Vücuttaki patojenlerle savaşmakta en büyük rolü akyuvar ve antikor hücrelerinin üretimi oynar. Araştırmalara göre, egzersiz miktarıyla bağlantılı olarak bu hücrelerin üretimi artabiliyor. Bu da potansiyel hastalıkları daha kolay engelleme ve/veya daha verimli bir şekilde iyileşmeye yardımcı.
Bunun yanında, bazı kronik inflamatuar rahatsızlıklar bağışıklık sistemini baskılayabiliyor. Egzersiz inflamasyon belirtileriyle başa çıkmada oldukça etkili olduğundan bu durumu tersine çevirebilir.
2. Kan Akışı Hızını Destekler
Egzersiz yapmak, oksijen alımını artırır ve kan dolaşımını hızlandırır. Böylelikle akyuvarlar ve antikorlar vücutta daha hızlı dolaşabilir ve görevlerini gerçekleştirmek için gereken yerlere daha kolay ulaşabilir.
Kan akışındaki bu hızlanma, egzersiz yaptıktan sonra yaklaşık üç saat boyunca daha devam eder. Bu da bağışıklık sistemi hücrelerine yabancı maddeleri tespit etmesi ve onlara karşı savaşması için daha fazla süre tanımış olur.
3. Stres Yönetimine Yardımcı Olur
Araştırmalar, uzun süreli ve şiddetli stresin bağışıklık sistemini zayıflattığına işaret ediyor. Egzersiz de stresle başa çıkma ve stresi azaltma açısından oldukça etkili bir yöntem, yani dolaylı olarak bağışıklık sisteminin güçlenmesini de sağlayabilir.
Ancak tabii ki, stres başka sorunlara da işaret ediyor olabilir. Stres yönetimi ve psikolojik destek için alanında uzman kişilerden yardım almak sağlıklı bir çözüm olacaktır.
4. Yaşlanma Belirtilerini Azaltır
Yaşlandıkça metabolizmayla birlikte organların fonksiyonları da hız kaybeder, immün hücreleri dahil olmak üzere bütün hücrelerin üretimi yavaşlar. Düzenli egzersiz ise, yaşlanmanın etkilerini yavaşlatabildiği için bu durumu da geciktirmiş olur.
5. Sindirim ve Solunum Sistemlerini Destekler
Bağışıklık sistemi, vücutta sindirim ve solunum sistemleriyle iç içe bir şekilde çalışır. Bu sebeple bu sistemlerin desteklenmesi bütünsel açıdan önemlidir.
Özellikle oksijen tüketimini artırmasıyla tanımlanan aerobik egzersizler, akciğer kapasitesini yükseltmekte yardımcıdır. Daha çok oksijen alınması; bölgedeki bağışıklık hücrelerinin daha çok çalışmasını sağlar, solunum yolu patojenlerini filtrelemeyi hızlandırır.
Solunumun yanında sindirim açısından da egzersiz oldukça faydalı: Probiyotik, prebiyotik ve çeşitli vitaminler gibi maddeler, bağışıklık sistemini büyük ölçüde destekleyen besin ögeleri. Egzersiz, bu maddelerin emilimini de hızlandırmakta ve sindirimi desteklemekte önemli bir rol oynuyor. Bunun yanında, sindirim sistemi sağlığını koruyan hücrelerin üretilme hızı da egzersizle ilişkilendiriliyor.
6. Uykuyu Düzenler
Bağışıklık sistemi dahil olmak üzere tüm sistemlerin işlevlerini yerine getirebilmesi için yeterli ve kaliteli uyku çok önemli. Egzersiz düzenli uyku ve uyku kalitesinde artışla ilişkilendiriliyor, bu sayede de hücre yenilenmesi ve organların fonksiyonları desteklenmiş oluyor.
7. Alışkanlık Yapar
Son olarak da, egzersizin fiziksel faydalarının uzun vadeli olduğunu belirtmiş olalım. Düzenli egzersiz yapıldığında tüm bu faydalar vücutta bir bakıma ‘yer eder’, bağışıklık sisteminin kapasitesi ve performansı daha da artmış olur. Yani fiziksel olarak aktif bir yaşam sürmek ve rutin olarak egzersiz yapmak oldukça önemli.
Egzersiz her ne kadar faydalı olsa da bilinçsizce yapılan egzersizlerin bağışıklığı baskılayabildiği de görülüyor. Bağışıklık sisteminizi olabildiğince güçlü ve sağlıklı tutmak, egzersiz uyumunu garantilemek ve kişisel ihtiyaçlarınıza uygun bir egzersiz programı oluşturmak için uzman Heltia fizyoterapistlerine başvurabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Spor Yaparken Duruş ve Form Korumanın Önemi” ve “Egzersizin Beyin Üzerindeki Etkileri Nelerdir?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Da Silveira MP, et al. “Physical exercise as a tool to help the immune system against COVID-19: an integrative review of the current literature.” Clin Exp Med. 2021 Feb;21(1):15-28.
Newman, Tim and Goodwin, Meredith. “How the immune system works.” Medical News Today, 2023.