Bir evcil hayvanı kaybetmek kuşkusuzdur ki duygusal olarak zorlayıcı bir süreç. Bize karşılık beklemeksizin sevgi veren, can yoldaşı olarak gördüğümüz bir canlıyı başka bir dünyaya uğurlamak oldukça yıpratıcı olabilir.
Bu yazıda hayvan yası tutma sürecini detaylandıracağız; evcil hayvan kaybı nasıl tepkilere yol açar, nasıl başa çıkılır, evcil hayvanı ölen birine nasıl davranılmalı gibi soruları cevaplayacağız. Bu hislerin detaylarını öğrenerek onları anlamlandırmanız, iyileşme sürecine başlamanız umarız ki kolaylaşır.
Evcil Hayvanlar ve Bizim İçin Önemleri Hakkında
Uzman araştırmaları, evcil hayvanımız ile kurduğumuz bağın çocuğumuzla kurduğumuz bağa oldukça benzediğine işaret ediyor. Sonuç olarak evcil hayvanlar bizim için “sadece bir hayvan” değil; aksine, ailemizin bir parçası.
Onları ne kadar sevdiğimizi de bir kenara bırakırsak, evcil hayvanların bize fayda sağladığı birçok alan da mevcut. Örneğin, ABD Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre, evde bir evcil hayvanla yaşamanın sağlığımıza pozitif etkileri olabiliyor. Yayınladıkları raporda, evcil hayvan sahibi olmanın:
- Stres seviyelerini düşürme,
- Psikolojik problemlerin belirtilerini azaltma,
- Yalnızlık ve izolasyon hislerini azaltma,
- Duygusal ihtiyaçlarımızı karşılamaya yardımcı olma,
- Sosyalleşme hissini imite etme,
- Mod yükseltme gibi faydalar sağlayabildiği gözlemlenmiş. Kısacası, hem duygusal hem de fiziksel açıdan evcil hayvanların bizimle bir bağ oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz.
Evcil hayvan kaybetmek, bu açıdan aslında en temelde sevdiğimiz birini kaybetmek anlamına geliyor. Yani evcil hayvan kaybı yas tepkileri oluşturabilir, bu da çok doğaldır. Evcil hayvan ölümü de genel olarak bir kayıp yaşamak olarak değerlendirilmeli, oluşturduğu tepkiler normal karşılanmalıdır.
Evcil Hayvanını Kaybeden Birine Nasıl Destek Olunur?
Evcil hayvan ölümü ile başa çıkmaya çalışan birinin yas deneyimi oldukça yıkıcı olabilir. Eğer sevdiğiniz biri benzer bir süreçten geçiyorsa, aşağıdaki adımları uygulamayı ve acısını hafifletmeye yardımcı olmayı deneyebilirsiniz:
- İhtiyaçlarına kulak verin. “Evcil hayvanı ölen birine ne denir?” sorusunun cevabı oldukça karmaşık, çünkü herkesin yasla başa çıkma ve iyileşme süreci farklı. Kişinin neye ihtiyacı olduğunu, ona nasıl yaklaşmanız gerektiğini tartmanın en kolay yolu onunla açık bir şekilde iletişim kurmak olacaktır.
- Empati duygunuzu geliştirin. Kayıp ve yas oldukça kişisel bir süreç olduğu için, kendinizi karşıdakinin yerine koyabilmek onu daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.
- Ağlayacak bir omuz olun. Evcil hayvanı ile olan güzel anılarını dinleyin, duygusal olarak zorlandığında kucak açın. Özellikle evcil hayvanının doğum günü, özel bir anısı olan günler gibi zamanlarda ihtiyaç duyabilecekleri ekstra şefkat gösterin.
- Kişisel alanına saygı duyun. Bazen karşıdakinin istediğini/ihtiyaç duyduğunu düşündüğümüz şeyler, onları rahatsız edecek olabilir. Burada ilk olarak dinlemeyi görev edinin. Koydukları sınırlara uymaya özen gösterin, zor durumda olan bir sevdiğinizin güvenini sarsmaktan kaçının.
- Sabırlı olun. İyileşme sürecinin zaman alabileceğine, bazı günler tekrar eskisi gibi üzülebileceklerine karşı hazırlıklı olun.
- Profesyonel yardıma yönlendirin. Kişi bazen sizin verebileceğinizden daha fazla desteğe ihtiyaç duyuyor olabilir. Bu durumda kapsamlı bir servis üzerinden uzman psikoterapistlerle görüşmek, yas sürecini atlatmasına yardımcı olacaktır.
Evcil Hayvanın Ölümü Çocuğa Nasıl Anlatılır?
Kayıpla başa çıkmada çocukların durumu, bir yetişkine destek sunmaktan çok daha hassas bir yaklaşım gerektirebilir. Başlangıç olarak şu önerileri sunabiliriz:
- Gerçeği saklamayın, konuşmayı olabildiğince ertelemeyin.
- Açık, sakin, lafı dolandırmadan iletişim kurun.
- Soruları varsa aynı şekilde cevaplayın. Sabırlı olun.
- Hislerini yaşaması ve durumu kavraması için zaman tanıyın.
- Bu süreçte destek olacağınızı belirtin ve sevgi gösterin.
- Evcil hayvana “veda” edebileceği bir süreç hazırlayın, bu süreçte sevgi dolu anılar paylaşın.
- “Normalleşme” sürecinde günlük rutinine devam etmesine yardımcı olun.
Bu süreçte en doğru yaklaşım için bir uzmana danışmanız, çocuğunuzun gerekli psikolojik desteği aldığından emin olmanız da önemlidir.
Evcil Hayvan Ölümü Nasıl Atlatılır?
Son olarak da, evcil hayvan kaybı ile başa çıkmak için uygulayabileceğiniz 7 tane öneri sunmak istedik. Umarız ki bu zor dönemde içinizi biraz da olsa rahatlatabilmeye ve duygularınızı düzenlemeye yardımcı olabiliriz.
1. Duygularınızı Yaşamak İçin Kendinize İzin Verin
Unutmayın ki yas tutmak, kim veya ne için olursa olsun, kişisel ve eşsiz bir süreçtir. Evcil hayvan kaybı yas süreci de buna dahildir. Herkes için farklı şekillerde, şiddetlerde ve sıklıklarda farklı tepkiler oluşturabilir. Bu nedenle de farklı yaklaşımlar, alanında yetkin uzmanlar tarafından belirlenen bir iyileşme sürecine ihtiyaç duyulabilir.
Yas ile başa çıkmanın en önemli adımlarından biri, bu süreçteki hislerinizi baskılamaya çalışmamaktır. Bir sevdiğinizi kaybettiğinizi, yaşadığınız negatif duyguların normal olduğunu sık sık kendinize hatırlatın. Sonuçta onu çok sevdiğiniz için bu tepkiler ortaya çıkıyor.
İyileşme sürecinizi desteklemesi adına, yas tepkileri hakkında bilgilenmek de faydalı olabilir. Evcil hayvan ölümü başta olmak üzere tüm durumlardaki yas duygularınızı anlamlandırabilmek adına “Yas Nedir? Yas Tepkileri Nelerdir?” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Kendinize Şefkat Gösterin
Herhangi bir psikolojik olumsuzluktan, özellikle yas tutma döneminden iyileşmek, maalesef zorlu bir süreç. Bunu düz bir çizgidense inişli çıkışlı, karmaşık bir yolculuk olarak düşünmek daha doğru olacaktır. Bazı günler çok daha iyi hissedip, hemen sonrasında tekrar çöküntü yaşayabilirsiniz.
Ancak burada da hislerinizin normal olduğunu, istediğiniz seviyede ve kolaylıkta iyileşememenin sizi ‘başarısız’ yapmadığını hatırlayın. Kendinize olan şefkatinizin bu durumdan etkilenmesine izin vermeyin: Aksine, yas sırasında normalden de çok şefkate ihtiyacınız var.
3. Onları Anmak İçin Etkili Yollar Bulun
Yas sürecinden iyileşmek, evcil hayvanınızı unutmak ve tamamen hayatınızdan çıkarmak anlamına gelmiyor. Bazen aksini düşünebiliyoruz, onlarla olan anılara tutunmak istediğimiz için geçmişe takılabiliyoruz. Ancak anılarını yaşatarak hayatınıza devam etmenin de birçok yolu var.
Örneğin:
- Evcil hayvanınızla olan fotoğraflarınızdan oluşan bir albüm yapın.
- Eski bir oyuncağı, tasması, battaniyesi gibi anı yüklü bir objeyi çerçeveletin.
- Hayvanınız için evinizde bir “anı köşesi” oluşturun.
- Onun adına hayvanları koruma çalışmaları yapan bir derneğe yardım yapın.
- Eşyalarını ve oyuncaklarını hayvan barınaklarına bağışlayın.
Böylelikle hayatınıza getirdiği sevgiyi hatırladığınızda huzur dolacağınız, aklınıza geldiğinde buruk bir mutluluk yaşayacağınız bir durum yaratabilirsiniz.
4. Gelebilecek Duyarsız Yorumları Önemsemeyin
Evcil hayvan ölümü, bazen herkesin empati kuramayacağı bir durum olabiliyor. Özellikle evcil hayvanı olmamış veya herhangi bir hayvanla duygusal bağ kurmamış bireyler, gerçekten yas tuttuğunuzu anlamlandıramıyor olabilir ve duyarsız yorumlar yapabilir.
Ancak o kişi hayvanınızla olan ilişkinizi bilmiyor, sizin için ne kadar önemli bir şey kaybettiğinizi büyük ihtimalle göremiyor. Bu sebeple böyle bireylerin yorumlarını ve tavsiyelerini dinlemek, size sadece daha kötü hissettirecektir. Kulak asmamayı ve kendi iyileşme sürecinize odaklanmayı deneyin.
5. Sevdiklerinizden Destek Alın
Evcil hayvanın ölmesi ile tek başınıza başa çıkmak zorlayıcı olabilir. Sosyalleşmenin faydaları arasında kafanızı dağıtmak, negatif duyguları azaltmak yer alıyor. Yas durumuyla başa çıkmanızda da sevdiklerinizle zaman geçirmek önemli bir yer tutabilir.
Burada özellikle ihtiyaçlarınıza ve duygusal durumunuza karşı hassas olacak, sizi destekleyecek olan kişilere yönelin. Sizi dinlemeye ve acınızı paylaşmaya açık olan biriyle konuşmak içinizi büyük ölçüde rahatlatabilir.
Sosyalleşme konusunda ilham isterseniz, veya yapılacak aktivite konusunda yeni önerilere ihtiyaç duyarsanız, “Sosyalleşmek İçin Neler Yapılabilir?” adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
6. Yeni Rutinlere Yönelin
İlk başlarda evinizdeki sessizlik sizi çok üzebilir. Özellikle evcil hayvanınızla birlikte yaptığınız etkinliklerin yokluğu, günlük programınızda onlarla geçirdiğiniz zamanın yokluğunda oluşan o boşluk, acı verici olabilir. Bu sebeple zamanınızı başka aktivitelerle doldurmayı ve aklınızın oraya gitmesini önlemeyi deneyebilirsiniz.
Rutininizi değiştirmek için:
- Yeni hobiler edinmek,
- Bir dil, bir yetenek veya bir müzik aleti çalmayı öğrenmek,
- Yürüyüşe çıkmak,
- Öz şefkatli farkındalık çalışmaları yapmak,
- Meditatif nefes egzersizleri yapmak,
- Arkadaşlarınızla vakit geçirmek ve sosyalleşmek gibi aktivitelere yönelebilirsiniz.
7. Profesyonel Yardıma Başvurun
Eğer iyileşme sürecinde yardıma ihtiyaç duyuyorsanız ve duygu durumunuzda düzelme olmuyorsa, profesyonel ruh sağlığı desteği almak en faydalı seçenek olacaktır. Böylelikle yas tepkilerinizi düzenleyebilir, kendi başa çıkma yöntemi ihtiyaçlarınızı daha kolay belirleyebilirsiniz.
Bunun için Heltia uygulamasını indirerek uzman bir psikoterapistle görüşebilir ve online terapiye başlayabilirsiniz. Kişisel sağlık danışmanı Heltia, zorlu yas sürecinde de yanınızda ❤️
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Asertif Olmak Nedir, Ne İşe Yarar?” ve “İlişkide Duvar Örme (Stonewalling) Nedir?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Hughes AM, Braun L, et al. “Advancing Human-Animal Interaction to Counter Social Isolation and Loneliness in the Time of COVID-19: A Model for an Interdisciplinary Public Health Consortium.” Animals (Basel). 2021 Aug 6;11(8):2325.
Karasu S, Alkar ÖY. “Evcil hayvanını kaybeden bireylerin yaşadıkları yas süreci ile ilgili bir nitel araştırma.” Veteriner Hekimler Dernegi Dergisi, 91.2 (2020): 86-97.
NIH. “The Power of Pets: Health Benefits of Human-Animal Interactions.” NewsInHealth, National Institutes of Health, 2018.
Robinson L, Segal J. “Coping With Losing a Pet.” HelpGuide.org, 2023.