Yemek programlarını izlerken gördüğünüz yiyecekleri hemen tüketme ihtiyacı hissediyor ya da sosyal medyada önünüze çıkan bir yemeğe karşı aşırı istek duyarak onu anında sipariş ediyor olabilirsiniz. Aslında aç değilsinizdir ancak o anda yoğun bir açlık ve yeme isteği duyabilirsiniz. Eğer öyleyse hedonik açlıkla karşı karşıya olabilirsiniz.
Hedonik açlık probleminizle nasıl yüzleşeceğinizi öğrenmek ve onunla baş etme stratejileri geliştirmek istiyorsanız "Hedonik beslenme nedir?" ve "Hedonik açlığı tetikleyen faktörler nelerdir?" gibi soruları ele aldığımız bu yazımızı inceleyebilirsiniz.
Hedonik Açlık Nedir?
Aç olmadığınız hâlde günün herhangi bir vaktinde size tatlı ya da yemek yediren açlık hissinin adı, hedonik açlık. Bu kavram, 2007 yılında Drexel Üniversitesi uzmanlarından Michael R. Lowe ve Meghan L. Butryn tarafından ortaya atıldı. İkili "Hedonik Açlık: İştahın Yeni Bir Boyutu mu?" adlı makalelerinde bu tür açlığın lezzetli gıdaların sürekli bulunabilirliği ve sık tüketimi neticesinde ortaya çıktığını iddia ediyor.
Nasıl ki bir kumar bağımlısı kumar oynamadığı zamanlarda bile onunla meşgul oluyorsa bazı bireyler de yiyecekle ilgili hedonik obsesyon yaşayabiliyor. Yiyeceklerle ilgili yoğun duygu ve düşüncelere sahip bu bireyler, herhangi bir ufak etkiyle bile tetiklenerek yeme ihtiyacı hissedebiliyor. İşte bu eğilim, Lowe ve Butryn tarafından hedonik açlık olarak ifade ediliyor.
Hedonik Açlığın Farkı Nedir?
Bireyin normal bir şekilde acıkması yani enerji depolarının tükenmesi ve vücudunda kalori açığının ortaya çıkması nedeniyle fizyolojik olarak hissettiği açlık, homeostatik açlıktır. Bu açlık neticesinde beslendiğinizde iştahınız düzenlenir, vücudunuz enerji üretir ve temel metabolik işlevlerini sürdürebilir. Buna karşılık ortada herhangi bir enerji ihtiyacı yokken sadece keyif amacıyla besin alımı, hedonik açlığı işaret eder.
- Hedonik açlık türünde birey, özellikle çevresel tetikleyicilere verdiği bir tepki olarak besine yönelir. Başka bir ifadeyle aç olmasanız da yemek yiyen insanları ya da yemek reklamlarını görmeniz, yemeklerin kokusunu almanız sizi yemeye teşvik edebilir.
- Öyle ki hedonik açlık, vücudunuzun yeterli enerjiye sahip olduğu durumlarda bile kendisini gösterebilir. Yemek yediğiniz hâlde kendinizi doymuş gibi hissetmeyebilirsiniz. Bu nedenle hedonik açlık aşırı beslenmeyi ve dolayısıyla obeziteyi artırır.
Hedonik Açlığı Ortaya Çıkaran Faktörler Nelerdir?
Hedonik açlığı ortaya çıkaran pek çok faktör bulunuyor. Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz:
- Yaş,
- Cinsiyet,
- Beslenme alışkanlıkları,
- Fiziksel aktivite oranı,
- Sigara içme alışkanlığı,
- Menstrual döngü,
- Aşırı besin isteği,
- Diyet yapma,
- Atıştırmalık tüketme,
- Stres,
- Uykusuzluk,
- Duygu durumu,
- Anksiyete,
- Obsesif Kompulsif Bozukluk,
- Reklamlar,
- Sosyal medya,
- Yiyeceğe kolay ulaşabilir olma,
- Bulunulan ortam.
Hedonik açlığı ortaya çıkaran durumlar bireyden bireye farklılık gösterebilir. Ancak temelde bu açlığı tetikleyen uyaranlara maruz kalmak, hedonik açlık hissini doğurabilir.
Hedonik Beslenme Nedir?
Hedonik açlık hissi ile baş etmek ve aynı zamanda lezzetli besine duyulan ihtiyacı karşılamak üzere beslenmek, hedonik beslenme olarak tanımlanır. Hedonik beslenmede bireyler fizyolojik ihtiyaçları olmadığı hâlde beğenme ve isteme dürtüleriyle besin alımına yönelir. Dolayısıyla tüketilen yiyecekler lezzetli, vücudun zevk mekanizmasını harekete geçiren, yüksek enerji yoğunluğuna sahip besinlerdir.
- Abur cubur ve kızartma gibi yağ, tuz ve şeker oranı yüksek lezzetli gıdalar yeme isteğini artırıyor. Bu sebeple pek çok kişi bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde hedonik beslenmeye yönelebiliyor. Bir araştırmaya göre hedonik beslenme esnasında en çok tüketme isteği duyulan yiyecekler şöyle: makarna, pastane ürünleri, dondurma, cips, patates kızartması, ekmek çeşitleri, fast food, hamur işleri, kremalı pasta, çikolata ve çikolatalı ürünler.
- Çoğunluğu sağlıksız olan bu besinlerin sık tüketimi ise başta obezite ve obeziteye bağlı rahatsızlıklar olmak üzere diyabet, yeme bozuklukları gibi çeşitli rahatsızlıklara neden olabilir.
Hedonik açlık problemiyle başa çıkmak ve buna bağlı gelişen rahatsızlıklara yakalanmamak için ilk olarak psikolojik sağlığınızı desteklemeniz gerekebilir. Sizi tetikleyen durumları keşfederek yeme dürtünüzü kontrol altına alabilmeniz için bu süreçte psikolojik destek almanız faydalı olabilir.
Bununla birlikte dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak da hedonik açlık problemiyle başa çıkmak için önemli bir adım olacaktır. Hem psikolojik olarak hem sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak için uzman desteğine ihtiyaç duyuyorsanız Heltia uygulaması üzerinden psikolog ve diyetisyenlerle iletişime geçebilirsiniz. Çalışmak istediğiniz kişisel sağlık danışmanlarınızı seçerek destek almaya hemen başlayabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Duygusal Yeme: Nedir, Nasıl Başa Çıkılabilir?” ve “Ayrılık Acısıyla Başa Çıkmak” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.