Hepimiz “ilişki iyileştirir” sözünü bir kere de olsa duymuşuzdur. Peki bunun arkasında bir gerçeklik var mı, sağlıklı ilişki bizi psikolojik olarak nasıl etkileyebiliyor, hiç düşündünüz mü?
Bu yazımızda ilişkide romantizm nedir, ilişki psikolojisi yani bir ilişki içindeyken deneyimleyebildiğimiz psikolojik ve davranışsal değişimler nelerdir ele aldık.
Romantik İlişki Nedir?
Romantik ilişki psikoloji açısından fiziksel ve duygusal olarak birbirine ilgi duyan iki kişi arasında süregelen gönüllü etkileşim olarak tanımlanabilir. Çekicilik, sevgi, arkadaşlık, yakınlık, ilgi duygularını tipik olarak cinsel bir bileşeni içerir. Arkadaşlıklardan farklı olarak, romantik ilişkilerde genellikle oldukça güçlü bağlılık ve ayrıcalık olguları da yer alır.
Romantik İlişkiler Bizi Ne Zaman Olumsuz Etkileyebilir?
Romantik ilişkilerin refahı olumlu yönde etkileyebileceği konusunda birçok çalışma ve yaygın bir fikir birliği olsa da, zaman zaman bir ilişki ruh sağlığını olumsuz etkileri de olabilir.
Bir ilişkide olumsuzluk yaratabilen durumları şu şekilde özetleyebiliriz:
1. Sağlıksız İlişki
Güçlü bir iletişim olmayan, iki tarafın da mutlu olmadığı, hatta birbirine zarar verdiği ilişkiler vardır. Bunlar sağlıksız ilişki olarak adlandırılır.
Bu özellikle belli konularda anlaşılmaması sonucu gerçekleşir. İlişkideki çatışmaların yönetilememesi, tarafların birbirinin kişisel alanlarına saygı göstermemesi gibi durumlar hem ilişkiyi hem bireylerin psikolojik iyi oluşunu zedeler. Böyle bir durumda aslında bireylere güç vermesi gereken bir ilişki, bir tür sorun kaynağına dönüşebilir.
2. Toksik İlişki
Bunun bir adım ötesi de toksik ilişkilerdir: İlişkide duygusal ve fiziksel şiddetin ortaya çıkması durumunda ise bireylerin sağlığı genel anlamda tehlikeye girebilir.
Toksik bir ilişki içerisinde olmak bireyin mental sağlığını ciddi anlamda zedeleyebilir. Benlik algısını bozabilir ve kendisine duyduğu sevgi ve saygının azalmasına yol açabilir. İlişkisindeki fiziksel ve duygusal kısıtlar sebebiyle kendini dış dünyadan soyutlayabilir ve destek alabileceği sosyal ağından uzaklaşabilir.
Bu konuda daha detaylı bilgi almak için “Toksik İlişki Belirtileri” yazımıza da Heltia Blog üzerinden göz atabilirsiniz.
3. Ayrılık ve Yas Süreci
Ayrılık süreci, ilişkinin durumu olursa olsun zordur. Bireyin belli alışkanlıkları kırmasını, yeni bir hayat düzenine alışmasını içerir.
Bir ilişkinin sona ermesi, depresif duyguların artmasına ve depresyon belirtilerinin oluşmasına yol açabilir. Ayrılıkla başa çıkmakta zorlanan bireylerde uyku sorunları ve kaygı bozuklukları gibi farklı psikolojik problemler de görülebilir.
Sağlıklı Romantik İlişkinin Üzerimizdeki Etkileri
Yapılan çalışmalar, güçlü ilişki ile mental sağlık arasında çift yönlü bir etki olduğunu gösteriyor. Bu terazide ise ağırlığın ilişkinin mental sağlığı olumlu yönde etkilemesi tarafında olduğu düşünülüyor.
Gelin bu çift yönlü etkiyi ilişki psikolojisi açısından inceleyelim:
1. Nörokimyasal Değişimler
Psikolojik etkilerden önce şundan da bahsetmiş olalım: İlişkilerin vücudumuza fiziksel etkileri de var.
Romantik bir ilişkideyken, özellikle sağlıklı ilişki psikolojisi içerisindeyken, bireyin hormon seviyeleri değişiklik gösterir. Değişen hormon seviyeleri ve karşılıklı iletişim mental sağlığı, genellikle olumlu olmak üzere, farklı açılardan etkileyebilir.
Dopamin, oksitosin ve vazopressin hormonları daha mutlu hissetmeyi, stresin olumsuz etkilerinin azalmasını, ten temasının insanı hem fiziksel hem psikolojik anlamda rahatlatmasını sağlayabilir.
2. Stres Seviyelerinde Azalma
Sağlıklı ilerleyen bir ilişkide uzun vadede stres seviyesi zamanla azalma eğilimdedir. Araştırmalar, bekar kişilerin stres hormonu düzeylerinin, kararlı ilişkilerdeki insanlardan daha yüksek olabileceğini gösteriyor.
Tabii şu da var: Stres belli bir noktaya kadar iyi bir tepki de olabilir. Sizi sevdiğinizi mutlu etmek, sevginizi göstermek ve ilişkinizi geliştirmek adına motive edebilir. Ama kontrol kaybedildiğinde, aşırı düşünme ya da kıskançlık gibi olumsuz duyguları harekete geçiren durumlar ortaya çıktığında stres bir motivasyon aracı olmaktan çıkar.
3. Öz Sevgi Seviyesinde Artma
Tabii ki de bireyin kendine verdiği değer tamamen diğer insanlara bağlı değildir. Ancak sevilmenin, öz-değer duygusuna katkıda bulunduğu da bilinen bir gerçek.
Birinin sizi sevdiğini bilmek, özellikle de zorlayıcı tecrübelerle ve depresif duygularla başa çıkmaya çalıştığınız zamanlarda size ciddi anlamda mental destek sağlayabilir.
4. Uyku ve Yemek Alışkanlıklarında Değişim
İlişki psikolojisi içerisinde olmak uyku ve yeme alışkanlıklarının değişmesine de yol açabilir. Böyle durumlarda birçok tetikleyici ortaya çıkar.
Her şeyden önce özellikle de ilk aşık olduğumuz zamanlarda artan hormonlar fizyolojik dengeyi bozabilir. Mesela heyecandan uyuyamamak, midede kelebekler uçuşması gibi durumlar bir süre sonra genellikle azalma eğilimindedir.
Ama romantik ilişki bir stres ve endişe kaynağına döndüğünde bu heyecan ve gerginlik durumu kalıcı bir hal almaya başlayabilir. Sağlıksız bir ilişki psikolojisinde uyku düzeni bozulabilir, yeme alışkanlıkları ciddi şekilde değişebilir. Bu da sağlığı her açıdan olumsuz bir şekilde etkiler.
5. Sağlıklı Bir Hayata Teşvik Edilme
Sağlıklı bir ilişki ve iyi bir destek ağı, yeni beceriler kazanma konusunda motivasyon bulmanıza ve daha iyi alışkanlıklar geliştirmenize yardımcı olabilir.
Böylelikle:
- Kendinizi mutlu ve değerli hissettiğinizde kendinizle ilgilenmek ve daha iyi yaşamak konusunda daha hevesli olabilirsiniz.
- Dengeli ve yeterli bir beslenme programı izlemek, düzenli egzersiz yapmak, bağımlılıklardan uzaklaşmak için çaba harcamak gibi yaşam kalitesini yükseltecek adımlar atabilirsiniz.
- Bu aşamada partnerinizle birbirinize destek olarak gelişim için beraber çabalayabilirsiniz. Zorlayıcı dönemlerde öz-düzenleme becerileri geliştirmek adına yeni hobiler edinmeye çalışabilir, yaşadığınız herhangi bir sorun üzerine partnerinizle beraber düşünerek etkili ve sürdürülebilir çözümler arayabilirsiniz.
5. Destek Ağını Güçlendirme
Romantik bir ilişki içerisinde olduğunuz bireyler size ihtiyaç duyduğunuz yakınlığı sunabilir. Sevgi dolu ve sağlıklı bir ilişki, aile ve arkadaşların yanında en güçlü mental sağlık desteği unsurlarından.
Kısacası, sağlıklı bir romantik ilişki psikolojisi içerisinde olmakla mental iyi oluşun birbirini besleyen ve güçlendiren yaşam olayları olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü çok basit bir şekilde; sevgi ve pozitif sosyal destek; mutluluk, özgüven ve benlik saygısı gibi olumlu duyguları artırırken stresi ve kaygıyı, depresif duyguları da azaltır.
Ancak tabii ki belli problemlerin sadece sevgi ve sosyal destek ile aşılması imkanlı değil. Böyle zorlu dönemleri daha kolay atlatmak, hem kendinizle hem de partnerinizle ilişkinizi güçlendirmek, ruh sağlığınızı desteklemek için Heltia uygulamasını indirip uzman psikoterapistlerle görüşebilir ve online terapi alabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız “Bağlanma Stilleri Nelerdir, İlişkilere Nasıl Yansır?” ve “Depresyon Romantik İlişkileri Nasıl Etkiler?” başlıklı makaleleri de inceleyebilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Gómez-López, M., Viejo, C., & Ortega-Ruiz, R. (2019). Well-being and romantic relationships: A systematic review in adolescence and emerging adulthood. International journal of environmental research and public health, 16(13), 2415.
Uebelacker, L. A., Courtnage, E. S., & Whisman, M. A. (2003). Correlates of depression and marital dissatisfaction: Perceptions of marital communication style. Journal of Social and Personal Relationships, 20(6), 757-769.
Braithwaite, S., & Holt-Lunstad, J. (2017). Romantic relationships and mental health. Current Opinion in Psychology, 13, 120-125.
Holt-Lunstad, J., Birmingham, W., & Jones, B. Q. (2008). Is there something unique about marriage? The relative impact of marital status, relationship quality, and network social support on ambulatory blood pressure and mental health. Annals of behavioral medicine, 35(2), 239-244.
Üngüder, A. (2017). Bireylerin romantik ilişkilerindeki mutluluk düzeyleri ile ilişkilerine yönelik inançları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Master's thesis, Uludağ Üniversitesi).
Maestripieri, D., M. Baran, N., Sapienza, P., & Zingales, L. (2010). Between-and within-sex variation in hormonal responses to psychological stress in a large sample of college students. Stress, 13(5), 413-424.