Hepimiz ilişkiler kurmayı her gün, hayatımızın birçok alanında ve farklı biçimlerde deneyimleriz. İlişkilerimize verdiğimiz değer, önem ve öncelik ise karşı taraftaki kişileri ne kadar tanıdığımıza veya sınırlarımıza ne kadar girmesine izin verdiğimize göre değişebilir.
Bu yazımızda ilişkilerin önemini ve hayatımızdaki yerini ele aldık, psikolog Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi içerisindeki pozisyonundan bahsettik.
İlişki Kurmak Ne Anlama Geliyor?
İlişki kurmanın nasıl bir ihtiyaç olduğunu irdelemeden önce, tam olarak ne anlama geldiğini açıklayalım :)
En basit hali ile ilişki, insanlar arasında kurulan pozitif ya da negatif yönlü bağlantı olarak tanımlanabilir. Yani iki kişinin karşılıklı iletişimini içerir.
İlişkiler farklı kategoriler içerisinde incelenebilir. Örnek olarak;
- Aile ilişkileri
- İkili ilişkiler
- Romantik ilişkiler
- Cinsel ilişkiler
- İş ilişkileri
- Sosyal ilişkiler verilebilir.
Duruma göre çeşitlenebilen farklı ilişki biçimleri, zaman zaman birbiri ile örtüşebilir ve her birinin kendi içerisinde alt türleri oluşabilir.
İlişki Kurmanın Faydaları
İlişkiler, en önemli olarak hayatımızı yönlendirme ve kendimizi anlayabilme konusunda bize ayna tutabilir. Çünkü kendimizi yakın hissettiğimiz insanların yanında başkalarıyla olamayacak kadar rahat davranabiliriz. Hatta kimi zaman kendimize itiraf edemediğimiz noktaları bizi yakından tanıyan ve yargılamayacağını bildiğimiz sevdiklerimiz sayesinde gün yüzüne çıkarabiliriz.
Sağlıklı ve bireysel sınırların çizildiği bir ilişki, sosyal destek mekanizması kurmamıza da yardımcı olur. Böylelikle bizi kişisel olarak zorlayan durumlarda güvendiğimiz insanlara danışabiliriz.
Ayrıca ilişkiler sayesinde farklı yaşam deneyimlerine sahip olabilir, farklı insanlarla ve yaşamla ilgili merak uyandırıcı bilgiler edinebilir ve belki de tek başımıza cesaret edemeyeceğimiz maceralara atılabiliriz.
İlişkilenme İhtiyacının Arkasındaki Faktörler
İşlevsel bir hayat sürmek, tatmin edici bir yaşam kalitesine ulaşabilmek için biyolojik, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarımızın tamamını karşılayabilmemiz gerekir.
Yani sadece yemek, içmek ve uyumak gibi en bilinen ihtiyaçların karşılanması tam olarak “yaşamak” anlamına gelmiyor: Sosyal bir varlık olarak evrimleşen insan, diğer insanlarla iletişime girmeye ihtiyaç duyuyor.
Eğer bunun detaylarını merak ediyorsanız, sosyalleşme ihtiyacının evrimsel olarak nereden geldiği, hayatımıza nasıl faydalar kattığı gibi konuları “Sosyal Olmanın ve Sosyalleşmenin Faydaları” yazımızda açıkladık.
Temel dürtüler ile gelişen ilişki kurma ihtiyacını daha kapsamlı, psikolojik evrim doğrultusunda ele almak için Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisini incelemek faydalı olacaktır. Peki, tam olarak bu Maslow teorisi nedir?
Maslow Piramidi Nedir?
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi, Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından oluşturulmuştur. Bir piramit şeklinde sunulan ve bu sebeple “Maslow Yaşam Piramidi” de denilen hiyerarşi, insanların ihtiyaçlarını göreceli bir şekilde aktarır.
En basit şekilde temel ve üst düzey gereksinmeler olarak ikiye ayrılabilecek bu hiyerarşide toplam 5 ana kategori yer alır. En aşağıdan (yani en temel ihtiyaçlarımızdan) yukarıya doğru giderek basamakları inceleyebiliriz:
1. Fizyolojik İhtiyaçlar
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisinin ilk adımı fizyolojik, yani bedensel ihtiyaçlarımız. Bunları Maslow temel insan gereksinimleri olarak grupluyor.
Fizyolojik ihtiyaçlar arasında:
- Yemek yeme
- Su içme
- Nefes alma
- Isınma gibi insanların temel yaşamsal gereksinimlerini sayabiliriz.
2. Güvenlik İhtiyacı
İkinci sıradaki güvenlik ihtiyacı, en temel fiziksel gereksinimler karşılandıktan sonra hayatta kalma kaygısını azaltacak ihtiyaçlardır.
Güvenlik ihtiyaçları:
- Barınma
- Korunma ve korunaklı olma
- Güvende hissetme gibi durumlardır.
3. Sosyal İhtiyaçlar
Maslow ihtiyaç hiyerarşisi içinde sadece bireysel değil, başkalarıyla etkileşim içinde olmamızı gerektiren ihtiyaçlar da var.
Sosyal ihtiyaçlar arasında:
- Sevme ve sevilme
- Aidiyet duygusu içerisinde olma
- Başkalarıyla birlikte yaşama
- Arkadaşlık sayılabilir.
4. Değer Verilme ve Saygınlık İhtiyacı
Maslow saygınlık ihtiyacını “toplumdaki yerinin fark edilmesi” olarak tanımlıyor. Sosyalleşme ihtiyaçları karşılandıktan sonra, insanın değerinin bilinmesini isteyeceğini ifade ediyor.
Bununla da:
- Başarı
- Statü ve ün
- İtibar
- Tanınma gibi kavramları ilişkilendirebiliriz.
5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı
Piramidinin en tepesine Maslow, kendini gerçekleştirme ihtiyacı dediğimiz kategoriyi koymuş. Bunlar “üst ihtiyaç” denen, tüm temel ihtiyaçlar karşılandıktan sonra oluşan ihtiyaçlar.
Örnek olarak:
- Kendini geliştirme
- Başarıya ulaşma
- Olabileceğinin en üstün hali olma
- Yaratıcılığını artırma
- Kendini kanıtlama gibi durumlar verilebilir.
Maslow Hiyerarşisinde İlişkiler Nerede Yer Alıyor?
Maslow’un hiyerarşisine bakarak iki ana yorum yapabiliriz:
- Daha yüksek seviyedeki ihtiyaçlara devam etmeden önce daha düşük seviyedeki temel ihtiyaçların yeterince karşılanması gerektiği ve
- En üst düzeye ulaşmak için benlik saygısı ve sevgi gibi parametreleri içeren ilişkilerin kurulmasının şart olduğu.
Şimdi gelin, romantik ilişkilerin bu piramitteki yerine biraz daha detaylı bakalım:
Maslow Piramidi ve İlişkilenme
Maslow fizyolojik ihtiyaçlar maddesini öncelikli olarak vurguluyor, yani bu ihtiyaçlar giderilmediği sürece diğerlerinin pek bir önemi olamaz.
- Bu noktada ilişkinin bu basamağa dahil olup olmadığı tartışılabilir. Sonuçta Maslow’un bu basamakta yer aldığını düşündüğü ihtiyaçlardan biri de cinsel birliktelik. En temel üreme güdüsüne dayanan bu ihtiyaç, ilişki kurmanın da önemini vurgulayabilir. (Ancak tabii ki her ilişkilenme cinsel birlikteliği beraberinde getirmek zorunda değlidir.)
İlişkiler güvenlik ihtiyacı basamağında daha bariz bir yere sahip olmaya başlayabilir.
- Çünkü bu ihtiyaç savunma, sahip olduklarımızı koruma içgüdüsü ile alakalıdır. Burada bahsedilen “sahip olunan” kavramının içerisinde insan ilişkileri de yer alır. Yani insan yaşam alanını ve yiyeceklerini korumak istediği gibi diğer insan kurduğu ilişkiyi de sürdürebilmek, korumak ister.
Sosyal ihtiyaçlar basamağının çok büyük bir kısmı zaten insan ilişkileri ile alakalı.
- Bu bize bireyler için yakın arkadaşlıklar ve dostluklar kurmanın, belirli gruplara ait olmanın, ortak paydadaki insanlarla ortak hedefler doğrultusunda ilerlemenin ne kadar önemli olduğunu gösterir.
Değer verilme ihtiyacına geldiğimizde ise ilişkilerimize farkındalığın ve biraz egonun da dahil olduğunu görebiliriz.
- Bir önceki ve bu seviye, bir araya gelerek psikolojik ihtiyaçlarımızı oluşturur. Bu aşamada hem kendimize güvenmek ve öz-saygı gibi duyguları daha güçlü bir şekilde hissetmek hem karşımızdaki insanlardan saygı görmek isteriz.
Son basamak ise Maslow’un deyimiyle “bir insanın olabileceğinin en üstü”dür.
- Diğer ihtiyaçlarımız yeterince karşılandığında kendi yeteneklerimizi keşfederek geliştirebilir, kendimizi geliştirmeye odaklanabiliriz.
Maslow’u (ve Kendimizi) Anlamak
Maslow Piramidi içerisindeki hiyerarşi daha birey odaklı bir yapı olsa da, genel anlamda insanın davranış ve psikolojisini anlamaya yardımcı olur. Böylelikle hem çevremizdekileri hem de kendimizi daha iyi tanıyabilir, ihtiyaçlarımızı belirleyebiliriz.
İhtiyaçlarınızı belirlemekte zorlandığınız, mental sağlığınızı iyileştirmek istediğiniz veya başka bir konuda yardıma ihtiyacınız olduğunda uzman desteği almanız gerekebilir. Heltia uygulaması üzerinden online psikoloji desteği alabilir, ruh halinizi iyileştirmek adına bir adım atabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız, “İlişkilerde Karşılanması Gereken 7 İhtiyaç” ve “Kişiliği Tanımak ve Tanımlamak: Benlik Algısı Nedir?” başlıklı makaleleri de inceleyebilirsiniz.