“Yalan söyleme hastalığı” olarak bilinen mitomani, bazı insanlarda ortaya çıkabilen bir psikolojik problem. Bireyin sosyal, profesyonel, hatta yasal ilişkilerini bile olumsuz etkileyebiliyor, ciddi negatif sonuçlara yol açabiliyor.
Mitomani nedir, nasıl etkiler yaratır, nasıl geçer gibi soruların cevaplarını bu yazıda bulabilirsiniz.
Mitomani Ne Demek?
“Mitomani”, psikiyatride patolojik yalancılık veya basitçe yalan söyleme hastalığı olarak tanımlanıyor. Uzun bir dönem, günde en az birkaç kere yalan söyleyen insanlar bu kategoriye dahil edilir.
Herkesin dürüstlükten çıktığı, ufak da olsa yalan söylediği mutlaka oluyor. Ancak bunların çoğunlukla arkasında bir sebep yatar: Arkadaşımızın hislerini korumak, annemizin bize kızmasını engellemek, çocuğumuzu eylemek için yalanlar söyleyebiliriz.
Mitomaniyi bu yalanlardan ayıran durum, genellikle bir dayanağı olmaması. Mitomanisi olan bireyler neden yalan söylediğini anlamakta, kendini durdurmakta zorlanır. Bu kişilik bozukluğu yalan söylemenin alışkanlık haline gelmesi, yalan söylemeden duramama gibi durumlarla tanımlanır.
Peki, mitomani nasıl anlaşılır? Normal yalan söyleme durumundan nasıl ayırt edilebilir? Belirtileri sonraki başlıkta daha detaylı açıkladık:
Mitomani Belirtileri Nelerdir?
“Mitomani olan biri ne yapar, nasıl davranır?” diye soracak olursanız, şu gibi davranışları örnek verebiliriz:
- Gerçekle iç içe yalanlar söyleyerek gerçekçiliğini artırması,
- Arkasında belli bir sebep veya kişisel çıkar olmadan yalan söylemesi,
- Yalan söylemenin bir alışkanlık haline gelmesi, kişinin bundan keyif almaya başlaması,
- Herhangi bir pişmanlık, suçluluk vs. belirtisi göstermemesi,
- Yalanlarının olumsuz etkilerini gözlemledikten sonra bile kendini durduramaması,
- Yalan söylediğini fark etmemesi ve söylediklerinin gerçek olduğuna kendisinin de inanması,
- Önceki yalanlarının üstünü kapatmak için gittikçe daha büyük yalanlar söylemesi,
- Yalanlarının arasındaki tutarlılığın gitgide azalması,
- Böyle bir problemi olduğunun (ya da bunun bir problem olduğunun) farkında olmaması.
Tüm bu olası belirtilere rağmen patolojik yalancılık, tespit edilmesi zor olan bir durumdur. Çünkü birey yalan söylemekte o kadar gelişmiş ve bunu gündelik hayatıyla özdeşleştirmiştir ki, kendisi bile yalan söylediğini fark etmez.
Kendinizin veya bir yakınınızın mitoman olduğunu düşünüyorsanız, profesyonel yardıma yönelmek en güvenli ve kesin seçenek olacaktır.
Mitomani Neden Olur?
Mitomani, günümüzde başlı başına bir rahatsızlık olarak kabul edilmiyor. Yani “mitomani hastalığı” demek aslında doğru değil. Ancak uzmanlar, mitomaninin başka rahatsızlıkların belirtisi olarak ortaya çıkabildiği görüşünde.
Örnek olarak:
- Borderline Kişilik Bozukluğu
- Takıntı bozuklukları
- Bipolar kişilik bozukluğu
- Narsisistik Kişilik Bozukluğu
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu
- Aşağılık kompleksi
- Psikoz ve sanrılar gibi psikolojik rahatsızlıklar mitomani ile ilişkilendiriliyor.
Bunların yanında, çocukluk döneminin etkili olabildiği hakkında çalışmalar da mevcut. Özellikle travmatik bir yetiştiriliş yaşayan ve/veya ailesinde çok yalan gözlemleyen bir birey, bunu kafasında normalleştirebiliyor ve patolojik yalancılık ortaya çıkabiliyor.
Mitomaniye Karşı Yapabilecekleriniz
Mitomani kendi başına bir rahatsızlık olmadığı için, “mitomani tedavisi” diye bir şey henüz söz konusu değil. Arkasındaki sebebin tedavi edilmesiyle patolojik yalancılıkta azalma gerçekleşiyor.
Tedavi konusunda yardımcı olamasak da, mitomani belirtileri gösteren biriyle başa çıkmak için bu önerileri verebiliriz:
- Bireyin yalan alışkanlıklarına karşı dikkatli olmak, tanımaya ve tespit etmeye çalışmak
- Söyledikleri yalanlara kızmamak, kişinin bir psikolojik rahatsızlığı olduğunu kendinize hatırlatmak
- Yargılayıcı sözler sarf etmemek
- Yalanları yüzünden yaşadığınız tepkileri bastırmamak, kendinize duygularınızı yaşamak için izin vermek
- Bireyi olabildiğince destekleyici bir şekilde profesyonel yardım almaya yönlendirmek.
Mitomani Hakkında Merak Edilenler
Şimdi de mitomani hakkında merak edilen bazı soruları cevaplayacağız:
1. Mitomani Genetik Mi?
Mitoman olmak, kalıtsal olarak aktarılan veya ‘riski artan’ bir durum değil.
Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi, çocukluk döneminde ebeveynlerden görerek örnek alınabiliyor. Yani genetik olarak olmasa da, yetiştiriliş olarak aktarılabildiğini söyleyebiliriz.
2. Mitomani Kişilik Bozukluğu Mudur?
Mitomani, kendi başına bir kişilik bozukluğu veya psikolojik rahatsızlık olarak kabul edilmiyor. Başka kişilik bozuklukları ile ilişkilendiriliyor ve onların bir belirtisi olarak ortaya çıkabildiği düşünülüyor. Yine de, henüz buna dair kesin bir kanıt yok.
3. Mitomani Hastasına Nasıl Davranılmalı?
Uzmanlar, “Mitomani olan arkadaşıma nasıl yardım ederim?” veya “Sevgilim mitomani, ne yapmalıyım?” şeklinde sorularla sık sık karşılaşıyor.
Sevdiğiniz birinin mitoman olduğunu düşünüyorsanız, aslında basitçe uygulayabileceğiniz iki adım var:
- Yalan söyleme hastalığı konusunda bilgilenmek, kişinin gerçekten mitoman olup olmadığını gözlemlemek
- Bireyi mitoman olduğu konusunda ikna etmek ve psikolojik yardım almaya teşvik etmek
4. Mitomani Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Patolojik yalancılık’taki “patolojik” kelimesi, tıpta “hastalık ile ilgili” anlamına geliyor. Yani mitomaniye de bir hastalık sonucu oluşmuş gibi davranmak ve sebebini tedavi ettirmeye yönelmek en iyi seçenektir.
Bir kişi mitomani belirtileri gösteriyorsa, bu büyük ihtimalle başka psikolojik problemlerle bağlantılıdır. Hepsiyle bireysel olarak başa çıkmaya çalışmak mental sağlık açısından oldukça zorlayıcı olabilir.
Heltia'yı kullanarak mitomani dahil her konuda psikolojik destek alabilir, fiziksel sağlık alanında da yetkin uzmanlarla görüşebilirsiniz. İyileşme yolculuğunuza bugün başlamak için Heltia uygulamasını indirin.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “İlişkide Duvar Örme (Stonewalling) Nedir?” ve “Etkili Bir İlk İzlenim Nasıl Bırakılır?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
Curtis, D.A. and Hart, C.L. (2021). “Pathological Lying: Psychoterapists’ Experiences and Ability to Diagnose.” American Journal of Psychotherapy, 2, 75: 61-66.
Kandola, Aaron. “What to know about pathological liars.” MedicalNewsToday, 2019.
Thom R, Teslyar P, Friedman R. “Pseudologia Fantastica in the Emergency Department: A Case Report and Review of the Literature.” Case Rep Psychiatry. 2017;2017.